< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد احمد عابدی

96/11/23

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: ارش

 

مقدمه

در مکاسبی مطلبی تحت عنوان ارش وارد شده است، مرحوم شیخ انصاری در ابتدا تعریفی را از فقها در مورد ارش نقل نموده است، سپس فرماید شهید اول، ارش را مشترک لفظی دانسته است، بعد هم شیخ میفرماید ضمان عیب، تابع ضمان خود مبیع معیوب است. اگر ضمانت چیزی ضمانت واقعی بود، ضمانت عیب آن هم واقعی است. اگر چیزی ضمانتش معاملی بود، ضمانت عیب آن نیز معاملی است.

بعد میرسیم به این که آیا در روایات عیب همینطور تعریف شده است یا خیر؟!

تعریف ارشتعریف لغوی ارش

ارش در لغت را ارش گفتهاند زیرا ارش از اسباب اختلاف و نزاع است. ازهری در کتاب تهذیب اللغه در مورد ارش آورده است: "یَأتی الارشُ بمعنی ما یَأخُذُه المشتری من البایع اذا اطلع علی عیبٍ فی المبیع؛ اذ هو اسمٌ لما یدفعوا بین السلامت و العیب فی السلعه و ذلک لأن مشتری السلعت اذا اطلع علی عیب فیها، و قد اشتریها بوصف السلامت، فانه یقع بینه و بین البایع ارشٌ. ماخوذ من قوله ارشتُ بین الرجلین اذا اقریت[1] احدهما بالاخَر"[2] آن چه مشتری وقتی مطلع بر عیب مبیع شود از بایع میگیرد، زیرا ارش اسم آن چیزی است که ما بین سلامت و عیب متاع دریافت میشود. زیرا وقتی مشتری بر یک عیبی در متاع آگاه می شود، در حالی که آن را با وصف سلامت خریده است بین مشتری و بایع ارش واقع می شود یعنی دعوا و نزاع است. وقتی بین دو نفر شر ایجاد کنیم، گفته میشود ارش ایجاد شده است. آن مقداری که عیب، نقص در متاع ایجاد میکند (و سبب دعوا میشود) به آن ارش گفته میشود.

 

تعریف اصطلاحی ارشمعنای اصطلاحی ارش نیز بدین شرح است. در مکاسب دو معنی برای ارش ذکر شده است:

"مالٍ يؤخذ بدلًا عن نقصٍ مضمونٍ في مالٍ أو بدنٍ، لم يقدّر له في الشرع مقدّرٌ."[3] ارش یعنی مالی که به عنوان جایگزین نقص در مال و یا بدن گرفته میشود، که آن مال در شرع مقدار مشخصی ندارد.

در این تعریف شیخ می فرماید ارش مالی است که بدلِ نقص است، در حالی که در لغت، ارش به معنای فساد و نزاع و دعوا آمده است، بعباره اخری شیخ ارش را عین به حساب آورده است، لیکن کتب لغت، ارش را یک معنای ذهنی لحاظ نمودهاند.

تعریف دیگر مکاسب نیز این است که : "جزءٌ من الثمن نسبته إليه‌ ‌كنسبة التفاوت بين الصحيح و المعيب إلى الصحيح"[4] ارش جزئی از ثمن است و نسبت آن جز به ثمن مانند تفاوت بین صحیح و معیب است به اصل صحیح.

این تعریف دوم فقط ارش در باب معاملات را شامل میشود و شامل ارش جنایات نمیشود، مضاف بر این که همهی معاملات را نمیگیرد، فقط بیع را شامل میشود.


[1] . تحریک برای حلمه‌ی یک نفر به نفر دیگر.
[2] . تهذیب اللغه، جلد 11، ص407.
[3] . كتاب المكاسب (للشيخ الأنصاري، ط - الحديثة)، ج‌5، ص: 391.
[4] . كتاب المكاسب (للشيخ الأنصاري، ط - الحديثة)، ج‌5، ص: 393.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo