درس خارج فقه استاد احمد عابدی

موضوع: روایت آخر شرط چهارم

مقـدمـه: حضرت استاد عابدی در ابندای کلاس درس خارج فقه خود، دقایقی در مورد محمد بن قیس که یک از روات می‌باشد از منظر رجالی، مطالبی مطرح فرمودند که شایسته است طلاب برای استفاده‌ی بیشتر به فایل صوتی درس مراجعه نمایند.

نقل و بررسی آخرین روایت: "وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدٍ وَ أَحْمَدَ ابْنَيِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ يَعْقُوبَ عَنْ مَرْوَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ مُحْرِزٍ قَالَ: سَأَلَ رَجُلٌ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ‌ ع وَ أَنَا عِنْدَهُ فَقَالَ رَجُلٌ قَالَ لِامْرَأَتِهِ أَمْرُكِ بِيَدِكِ قَالَ أَنَّى يَكُونُ هَذَا وَ اللَّهُ يَقُولُ‌ الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ- لَيْسَ هَذَا بِشَيْ‌ءٍ."[1]

شخصی از امام(علیه السلام) سوال نمود و من هم حاضر بودم؛ شخصی به زنش گفته است اختیارت به دست خودت باشد. امام(علیه السلام) فرمود چگونه ممکن است مردی چنین حرفی به زنش بزند؟ خداوند می‌فرماید اختیار زن در دست شوهرش است. این که مرد به زنش گفته اختیارت دست خودت، اعتباری ندارد.

بررسی سندی: ابن فضال مانند خاندانش فطحی است اما انسان خوب و محترمی است. همه‌ی این خاندان بسیار افراد خوبی هستند (گرچه عقیده‌ی آن‌ها محل اشکال و ایراد است.) علی بن یعقوب بین ثقه و ضعیف مشترک است، اما علی بن یعقوبی که بنی فضال از او نقل روایت می‌نمایند، ثقه است. مروان بن مسلم هم ثقه است. ابراهیم بن محرز اصلا توثیق ندارد، به همین جهت خیلی از فقها این روایت را ضعیف می‌دانند. اما ما چند شاهد بر وثاقت او داریم یکی این که وی از اصحاب امام صادق(علیه السلام) است که شیخ مفید همه‌ی اصحاب امام صادق(علیه السلام) را ثقات می‌داند، بنابراین توثیق عام دارد. شاهد دیگر این که بنی فضال به این شخص اعتماد نموده‌اند. یا این که شخص سخت گیری مانند مروان بن مسلم به این شخص اعتماد کرده است و این شواهد دلالت بر توثیق عام ابراهیم بن محرز است.

بررسی دلالی: معنای این روایت اینست که اگر کسی شرطی با زن خود نماید که خلاف قرآن باشد، شرط باطل است. اما این روایت، شرط اصطلاحی ما که در ضمن یک عقد باشد را ندارد. بنابراین شرط بودن این جمله معلوم نیست و امام(علیه السلام) نیز چنین حرفی را تایید نمیکند و بیان میدارد این حرف نامربوطی است. اما از این جهت که خلاف قرآن را بیان می‌نماید، روایت خوبی است. فلذا دلالت این روایت خوب نیست.