درس خارج فقه استاد احمد عابدی

موضوع: دلالت آیه سوره جمعه

مقـدمـه: بنا داریم در این مدت بحث نماز جمعه را مطرح نماییم. اولین مسئله‌ای که مطرح می‌کنیم این که آیا نماز جمعه در عصر غیبت واجب است یا خیر؟ بعباره اخری آیا شرط وجوب نماز جمعه حضور امام معصوم و نایب خاص او است یا در زمان غیبت هم می‌شود نماز جمعه خواند یا خیر؟

شروع بحث: این جلسه همین آیه‌ی شریفه‌ی "﴿يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى‌ ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُون﴾‌"[1] را توضیح می‌دهیم. ابتدا این که پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) تا در مکه بودند نماز جمعه نخواندند، در حالی که نمازهای دیگر را از همان اولین سال بعثت به همراه حضرت علی(علیه السلام) و حضرت خدیجه(علیها السلام) اقامه فرموده‌اند. اولین نماز جمعه پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در مدینه بود که حضرت مبسوط الید بودند و آیه‌ی نماز جمعه نازل شد.

فقـه اللغه: در این آیه، کلمه "فاسعوا" یعنی "فامضوا" یعنی ممضا بگردانید. حضرت علی(علیه السلام) هم آیه را به همین صورت تفسیر فرمودند.

دلالت آیه سوره جمعه: یک بحث اینست که نماز جمعه واجب است یا خیر؟ این یعنی اقامه نماز جمعه واجب است یا خیر؟ یعنی ما وقتی جایی می‌رویم نماز جمعه دایر کنیم یا خیر؟

بحث آیه شریفه اینست که اذا نودی، وقتی نماز جمعه می‌خوانند باید برویم یا خیر؟ پس آیه دلالت بر این ندارد که نماز جمعه واجب است، بلکه آیه دلالت دارد بر این که وقتی نماز جمعه دایر است و ما را دعوت می‌کنند واجب است برویم. البته نمی‌شود از آیه استفاده کرد هر وقت نماز جمعه خوانده می‌شد و گفتند بشتابید شما بروید.

بلکه آیه دلالت دارد بر این که اگر نماز جمعه صحیح می‌خوانند باید شما بروید، اگر یک شخص فاسقی نماز می‌خواند هیچ وجوبی بر رفتن نیست.

حال اگر نماز صحیح بود، ما شک داریم در زمان غیبت، ایا نماز جمعه صحیح است یا خیر؟ چون احتمال می‌دهیم نماز صحیح نمازی است که توسط معصوم اقامه شود.

بلکه بالاتر وقتی اقامه نماز جمعه شد، آیه می‌فرماید بشتابید نماز بخوانید یا بلکه نماز واجب نیست و فقط سعی واجب است؟

به هر حال ما از این آیه نمی‌توانیم استفاده خاصی کنیم.