درس خارج فقه استاد احمد عابدی

موضوع: جمع بندی اقوال

مقـدمـه : کلام در باب وقت نماز جمعه بود. می‌خواهیم بحث وقت را جمع بندی نماییم.

جـمع بندی : ابتدای وقت نماز جمعه یا اول اذان ظهر است به صورتی که یک اذان خفی ابتدائا گفته شود و بعد خطبه و بعد هم نماز یا این که خطبه قبل اذان خوانده شود و بعد از اذان و موقع زوال، نماز شروع شود.

اول وقت نماز جمعه هنگام رسیدن خورشید به دایره نصف النهار است. که وقت نماز و خطبه است. آخر وقت که نمی‌توان بعد از آن نماز جمعه را خواند طبق نظر مشهور (آنگونه که صاحب شرائع و شیخ طوسی فرموده‌اند) وقتی است که سایه شاخص به اندازه خود شاخص بشود. یعنی مثلا تقریبا یک ساعت از اول اذان سپری شود.

برخی افراد مانند مرحوم ابوالصلاح حلبی فرموده‌اند وقت نماز جمعه تا یک ساعت است. برخی مانند فاضل هندی ادعا نموده‌اند اجماع المسلمین بر این است که وقت نماز جمعه مضیق است و مضیق بودن هم این گونه است که یک اذان خفیف، خطبه خفیف و نماز خفیف خوانده شود.

از روایاتی که ما خواندیم، تضییق نماز جمعه فهمیده نمی‌شد. البته این احتمال وجود داشت که این روایات شاید تاکید یا استحباب را بگوید. یعنی روایاتی که می‌فرماید اول وقت بخوانید شاید می‌خواهد استحباب را بگوید. البته فعل پیامبر هم بر این بود که نماز خوانده شود. از این مجموع برداشت می‌شود اگر وقت نماز جمعه مضیق باشد می‌دانیم صحیح است، اما اگر خطبه طول بکشد یا نماز با اذان فاصله بیفتد، در این موارد شک داریم وقت نماز جمعه هست یا خیر، شاید کسی بگوید استصحاب بقای وقت نماز جمعه می‌کنیم. اما این استصحاب هم خلاف اجماع و هم خلاف فعل پیامبر اکرم است، نتیجه این که اگر از اول وقت فاصله افتاد یا این که بین خطبه و نماز فاصله افتاد یا این که خطبه و یا اذان خیلی طولانی شد، در تمام این موارد نماز جمعه باطل است و باید نماز ظهر خوانده شود.