< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد احمد عابدی

98/08/19

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: قاعده میسور

مقـدمـه: بحث در این بود که اگر میدانستیم چیزی جزء یا شرط عبادت است، اما نمیدانستیم جزء یا شرط بودن فقط در فرض تمکن است یا بصورت مطلق است. اگر کسی مضطر به ترک جزء شد آن جزء دیگر واجب نیست، اما آیا باقی اجزاء واجب است یا خیر؟

بیان کردیم وجوب جزء یا شرط مطلق باشد، دیگر نماز واجب نیست. اما اگر وجوب مطلق نباشد، در آن صورت آیا انچام باقی اجزاء و شرایط واجب است یا خیر؟ بیان نمودیم برائت عقلی جاری میشود. سپس بحث به قاعده میسور رسید.

مستند قاعدهی میسور: این قاعده میفرماید هرگاه جزئی از یک عمل را نتوانستید انجام دهید، باقی اجزاء را که میتوانید انجام دهید، انجام دهید. قاعدهی میسور سه روایت دارد.

یکی روایت نبوی(صلی الله علیه و آله و سلم) است که میفرماید: "إذا أمرتكم بشيء فأتوا منه ما استطعتم."

شأن نزول: روایت نبوی از صحیح مسلم نقل شده است و سند آن هم به ابوهریره میرسد. شان نزول روایت هم اینست که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) دستور به انجام حج داد. شخصی پرسید آیا هر سال باید برویم؟ پیامبر فرمود چرا این سوال را میکنی و این روایت را فرمودند.

بررسی سندی: این روایت از نظر شیعیان اعتباری ندارد.

بررسی دلالی: در این روایت کلمهی "من" در منه و کلمهی "ما" نقش کلیدی دارد. "من" غالباً به معنای تبعیض به کار میرود. برخی موارد هم برای تبیین و توضیح به کار میرود. این روایت وقتی برای ما مفید است که من تبعیض داشته باشد نه این که تبیین باشد. "ما" هم یا مصدیه است یا "موصوله" است. اگر موصوله باشد به معنای الذی است. یعنی فاتوا منه الذی استطعتم. احتمال هم دارد ما را مصدریهی زمانیه بگیریم و احتمال هم دارد ما مصدریه غیرزمانی بگیریم. اگر زمانی باشد یعنی فاتوا منه در زمانی که میتوانید و اگر مصدریه غیرزمانی باشد یعنی فاتوا منه استطاعتکم. یعنی استطاعتتان را انجام دهید. اگر معنای روایت این باشد که وقتی شما را امر کردم به انجام حج، یعنی هر چه میتوانید حج انجام دهید. در این صورت هیچ ربطی به بحث ما ندارد زیرا بحث ما در مورد اجزاء بود، نه افراد. اگر بگوییم "من" تبعیض است روایت به بحث مربوط میشود. چون شان نزول روایت حج است، شاهدی است بر این که "من" بیانیه است و روایت مفید حال ما نیست. همچنان که اگر کسی بگوید "ما" در این روایت مصدریه زمانیه است.

دو روایت هم از امام علی(علیه السلام) نقل شده است. روایت اول به شرح ذیل است:

روایت اول: "المیسورُ لا یَسقُطُ بالمعسور"

بررسی سندی: سند این روایت ضعیف است زیرا اصلا در کتب شیعه نقل نشده است. قدیمیترین سند این روایت عوالی اللئالی از ابن ابی جمهور احصائی است. (حضرت استاد عابدی دقایقی در باب شخصیت بالا و برجسته ابن ابی جمهور مطالبی بیان فرمودند.)

بررسی دلالی: شاید کسی بگوید این روایت هم شامل واجب و هم شامل مستحب میشود، در مستحبات که الزامی نیست فلذا چون روایت شامل مستحبات میشود، معلوم است وجوب را نمیگوید. اما جواب اشکال اینست که روایت را این گونه معنی نماییم که میسور در واجب، لا یسقط وجوباً بالمعسور و هکذا فی الاستحباب. یعنی در واجبات به نحو واجب معنی کنیم و در مستحبات به نحو استحبابی معنی نماییم. پس این اشکال به روایت وارد نیست.

اما اشکالی که وارد است این که معلوم نیست روایت اجزاء را میگوید یا افراد را. اگر در وایت "من" تبعیض وجود داشت، مربوط به بحث ما میشد. اما ممکن است کسی بگوید روایت در مورد افراد بحث میکند (دون الاجزاء) فلذا روایت اجمال دارد.

روایت دوم: "مَا لَا یُدْرَکُ کُلُّهُ لَا یُتْرَکُ کُلُّه." را در جلسه بعد بررسی خواهیم نمود.

 

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo