درس خارج اصول استاد احمد عابدی

موضوع: استصحاب قهقرایی

مقـدمـه : کلام در باب استصحاب بود. مختصر مطالبی هم در مورد استصحاب قهقرائی بیان نمودیم و معمولا در کتب فقهی هم مختصر و گذرا از این بحث عبور می‌کنند. معنای استصحاب قهقرائی اینست که یقین لاحق و شک سابق باشد. یعنی الان یقین داریم و قبلاً شک داشتیم آیا می‌توانیم استصحاب جاری کنیم یا خیر؟

معانی دیگر استصحاب قهقرایی : ابتدا این که استصحاب قهقرائی چند اسم دیگر هم دارد، مثل استصحاب معکوس یا انعطاف یا این که گفته می‌شود حکمی که الان ثابت است را به قبل سرایت داد یا خیر؟ استصحاب قهقرائی هم در تفسیر قرآن مطرح می‌شود و هم در مباحث فقهی مطرح می‌شود.

تقریب به ذهن : اگر کسی الان یقین دارد که وضو ندارد، اندکی قبل هم نمازش را خوانده است و نمی‌داند موقع نماز طهارت داشته یا خیر. اما الان یقین دارد مُحْدِث است و وضو ندارد. آیا می‌توان استصحاب قهقرایی جاری کنیم و بگوییم موقع نماز هم محدث بوده است پس نمازش باطل است؟ گرچه در خصوص این مثال دلیل دیگر داریم اما این نمونه استصحاب قهقهرایی است، در خصوص این مثال، مجرای قاعده فراغ است. اما اگر قاعده فراغ نبود، باید طبق استصحاب قهقرائی حکم به بطلان نماز می‌کردیم و بدون آن حکم به صحت نماز می‌کردیم.