بحث در کارویژه های عام دولت

 سوره مبارکه نساء83 خداوند متعال می‌فرماید:

 وَإِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُوا بِهِ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَى أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَانَ إِلَّا قَلِيلًا.

 بحث در کارویژه های عام دولت (بمعنی حکومت نه قوه‌ی مجریه) بود .وقتی که در جامعه ای نظام مدیریتی برای زندگی مردم ایجاد می‌شود این جریان مدیریتی دارای یک وظایفی است، یک کار ویژه ای که مخصوص حکومت است و در قرآن در نظر گرفته شده است ،مدیریت رسانه است بمعنی اینکه دولت باید رسانه ها و اخبار را در سطح جامعه مدیریت کند .

 رسانه چیست؟

 اصل وضع رسانه برای ارتباطات بین افراد یا ارتباطات بین جوامع است اما رسانه در این زمان بدین نحو نیست چرا که به صدا و سیما و روزنامه ها اطلاق می‌شود لذا توهم این قضیه پیش می‌آید که حکومت های قبلی دارای رسانه نبودند در حالی که آن حکومت ها نیز دارای رسانه بودند .

 حال این ارتباطات رسانه ای در سه قسم است :یکی رسانه های داخلی حکومت ،دوم یک بخش خبر رسانی به مردم بود و بخش سوم ،خبر رسانی به همه بوده است چه مردم داخل حکومت و چه خارج از حکومت ،که به این سه قسم خبر رسانی ،رسانه می‌گفتند. پس در رسانه، نمایشهای هنری نداشتیم عنوان رسانه دستگاه ارتباطاتی و اطلاعاتی است .

 در زمان مهدی عباسی(یکی از خلفاء عباسی) که وقتی به خلافت رسید یک رفیق داشت که در زمان جوانی باهم دوست بودند رفیقش بعد از مدتی فهمید که رفیقش (مهدی عباسی)خلیفه شده است به راه افتاد تا به دیدن دوست صمیمی اش برود. آمد پیش خلیفه و باهم شروع به صحبت نمودند و در آن نشست صمیمیی رفیق شروع کرد به گفتن و حرف زدن که خلافت چگونه می‌گذرد؟ خلیفه گفت: بجز دو چیز بقیه‌ی امور خوب است لولا قعقعه البرید و الصعود علی المنبر یوم الجمعه .

 قعقعه البرید ، جقجقه ای بود که خبر های مهم را خبر رسان با عجله به خلیفه می‌رساند.و او قعقعه می‌زد که کسی سر راه نایستد که سریع خبر را خلیفه بشنود .خلیفه گفت که من از این می‌ترسم که با این خبر میخواهد چه بلایی بر سر ما بیاید ،دیگری منبر روز جمعه برای خطبه خواندن است که کاری بسیار سخت است چرا که با عقول مردم باید حرف بزنم اتفاقا هر دو،جزء وظایف رسانه است که رسانه یا در روز جمعه برا مسائل حکومت است و یا برای خبر رسانی، هردو وظیفه‌ی رسانه است .

 بحث ما در این است که مسئولیت رسانه در دولت کجاست ؟

 در نظام های سیاسی رسانه سه چیزش در دست حکومت است:

 یکی اینکه ابزار اطلاع رسانی با حکومت و دولت است و دیگری مسئله کنترل اخبار و اطلاعات و سوم تهذیب اخبار و اطلاعات و مقابله با اطلاع رسانی در مقابله با نشر اخبار کاذبه .که هر دولتی این سه رسالت را نسبت به رسانه دارد و هر سه در دست دولت و حکومت است .

 حال بیاییم در قرآن ببینیم خداوند متعال چه چیزی می‌فرمایند؟

 یک از مسائل، مسئله‌ی کنترل خبر و اطلاع رسانی و مدیریت آن است که آیه‌ی مربوط به آن 83 نساء می‌باشد:

 وَإِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُوا بِهِ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَى أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَانَ إِلَّا قَلِيلًا ( النساء : 83 )

 خداوند متعال در این آیه مسلمانان را توبیخ می‌کند چون وقتی که یک خبر امنیتی به شخص برسدوَإِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ و این باعث ترس در جامعه بشود نباید در جامعه منتشرش کرد درحالیکه اگر این خبر را به پیامبر(ص) و جانشینش اولوالامر برگردانند کسانی که این تخصص و کارشناسی استخراج خبر را دارند آنها می‌دانند بر حسب علمی که دارند این اخبار را تجزیه و تحلیل کنند .و خبر بر این حسب از طریق اولوالامر مستنبط ، خبر پخش می‌شود وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَى أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ

 این آیه شریفه را ما در سه بخش بررسی می‌کنیم:

 1-اشتباه مسلمانان درشایع کردن خبرهای امنیتی است،چون یکی از شگردهای دشمن عملیات روانی است که باعث تضعیف روحیات مردم می‌شود که آنها در موقعیتی قرار می‌گیرند که روحیه شان را ببازند یا غافلگیر شوند یا روحیه شان خرد شود

 افرادی که این اطلاعات را می‌شنوند و شایع می‌کنند این را خداوند منع می‌کند .که این مشکل قبلا در بین مسلمانان وجود داشت وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَى أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْآنها خبر را تحلیل می‌کردند و آن چکیده و عصاره که روحیه‌ی جامعه را از بین نبرد در اختیار مردم قرار می‌دهند .

 مدیریت رسانه در حوزه‌ی امنیت با دولت است لذا در قانون اساسی ما هم رسانه فقط در دست ولایت امر است حتی دستگاه اجرایی هم این کار را نمی کنند .این مدیریت با دولت است ،این را هم اشاره می‌کند که وظیفه‌ی دولت هم این است که یک تشکیلات تحلیل خبر بصورت کارشناسی راه بیاندازد که هم در نشر خبر و هم در تحلیل خبر کارکنند باید این بوسیله‌ی دستگاه حکومت درست شود .و این مسئله‌ی رسانه مسئله‌ی تشکیلاتی است .که این تشکیلات دست رسول و اولوالامر است.

 .2-تکلیف چیست ؟

 تکلیف ،مدیریت خبراست که کار رسانه ای است و رسانه مربوط به دولت است و دولت دردست رسول و اولوالامر است لذا باید مدیریت خبر به آنها ارجاع داده شود .

 3- وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَانَ إِلَّا قَلِيلًا

 اگر فضل خدا بر شما نبود شما از شیطان پیروی می‌کردید حال یا به ارتداد کشیده می‌شدید و یا سوژه‌ی دشمن می‌شدید و از او تبعیت می‌کردید .

 

 یستنبطونه:

 یستنبطونه از ماده نبت است .عرب اولین دلوی که از چاه آب بیرون کشد می‌گوید نبت الماء،پس استنباط بهترین معنی اش استخراج است پس در اینجا یک مسئله است که رسانه یک تشکیلات است که الذین یستنبطونه منهم که قدرت خبری دارند و قدرت پخش و نشر خبر را دارند که مدیریتش با خدا و رسول اوست .

 حال جایی که مسلمانان نادانسته این اخبار را نشر دادند قاعده اش این است که لَاتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَانَ باید اثر سوءش را بگذارد و تبعیت از شیطان کنند و عملیات روانی انجام گیرد.اطلاع رسانی هم باید درست در قبال مسلمانان قرار گیرد چرا که خود اعلام خبر هم نوعی عملیات روانی محسوب می‌شود .

 وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَانَ إِلَّا قَلِيلًااگر این فضل خدا نبود این ها سوژه‌ی عملیات روانی می‌شد و پیرو شیطان می‌شد مگر افراد اندکی .مراد از این آیه یا امداد غیبی است که آنها را نجات می‌دهد و یا از طریق دستگاه حکومت است که مصداق رحمت خداست .چون حاکمیت از آن خداست و تشکیلات از آن رسول اوست که وابسته به خداست .لولا فضل الله علیکماگر این دستگاه حکومت نبود لاتبعتم الشیطانذیل آیه ثابت می‌کند که مدیریت رسانه برای دولت تنها تهذیب خبر نیست مقابله با عملیات روانی دشمن هم هست .یعنی باید با آن عملیات روانی دشمن هم مقابله کنند .این که جزء اصول مدیریت روانی است و از این آیه استنباط می‌کنیم.

 در ادامه‌ی مطلب باید خاطر نشان کنیم که ،مدیریت اخبار هشدار دهنده هم حرکتی رسانه ای است که گاهی اوقات اگر خبر در زمان خودش به مردم نرسد ممکن است که ضایعاتی داشته باشد مسئله‌ی مهم رساندن خبر در زمان لازم به افراد است ،خبر باید به وقت برسد و الا ضایعات ببار می‌آورد.

  مثلا یک حوادثی در دنیا اتفاق می‌افتد که اگر دولت مسئله‌ی اطلاع رسانی را در دست نگیرد و این خبر را برحسب آن طوری که می‌خواهد خودش مدیریت کند به مردم نرساند با افراد نمی تواند مقابله نماید که ما این مشکل را داریم که ما بارها با مسئلوین صحبت کردیم و گفتیم که نمی آییم کاری که می‌خواهیم انجام دهیم را از قرآن استفاده کنیم. مسئولین جمهوری اسلامی در طول این سالها انسانهای خوبی بودند اما یا اطلاعات دینی شان در حد کمی بوده است یا در مقام مدیریت ابتدا به سراغ آنچه که دین می‌گوید نمی رفتند علتش هم معین است که در عصر ارتباطات جهان فضا سازی کرده است که ما هم در این فضایی قرار داریم که جهان برایمان فضا سازی کرده است و نگاه می‌کنیم که دیگران چه کرده اند ؟ما هم همان را انجام دهیم .در فرمایشات آقا (مقام معظم رهبری)نکته‌ی جالبی بود ایشان فرمودند:

  که استفاده از تجربیات دیگران دوجور است :یا اینکه برای انجام کارهایمان اول برویم هرکاری آنها کردند آن را انجام دهیم این اشتباه است .و یا اینکه اول خط اصلی مان را معین کنیم ،بعد ببینیم که اگر خط ما با کار آنها قابل تطبیق است ببینیم آنها در تجربیاتشان چه کردند ما هم همان کار را انجام دهیم و اگر خط ما با کار آنها قابل تطبیق نیست رهایشان کنیم.نگوییم که حکومتها هر کاری که جلوتر از ما انجام دادند ما همان را انجام دهیم .یک سلسله اخبار سیاسی در کشور محقق می‌شود که رسانه ها اعلامشان نمی کنند بخاطر اینکه انواع و اقسام ملاحظات را انجام می‌دهند اما این حادثه منعکس می‌شود بدون اینکه ما کاری کرده باشیم آنها آن خبر را هر طوری که دوست دارند ابلاغ و مطرح می‌کنند همان طوری که خودشان می‌گویند و می‌خواهند .ما باید به رسانه بگوییم که خودت زمام کار را بدست بگیر اخبار را بموقع بدست مردم برسان تا دیگران نتوانند از خبر بهره برداری نمایند .در این زمینه دو آیه مطرح است :یک آیه در سوره‌ی قصص در 20-21 است .

 وَجَاءَ رَجُلٌ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ يَسْعَى قَالَ يَا مُوسَى إِنَّ الْمَلَأَ يَأْتَمِرُونَ بِكَ لِيَقْتُلُوكَ فَاخْرُجْ إِنِّي لَكَ مِنَ النَّاصِحِينَ( القصص : 20 )

 فَخَرَجَ مِنْهَا خَائِفًا يَتَرَقَّبُ قَالَ رَبِّ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ( القصص : 21 )

 وَجَاءَ رَجُلٌ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ يَسْعَىاگر این خبر در جای خودش به موسی نمی رسید و دستگاه های حکومتی فرعون، موسی را کشته بودند اما چون خبر بموقع رسید موسی جانش را نجات داد و خائفا یترقب خارج شد اگر در مرئی و منظر خارج می‌شد گرفته بودندش.

 اشکال:

 برخی می‌گفتند که خائفا یترقب با ایمان به خدا،توکل به خدا و پیامبری اش نمی سازد و آن ایمانی که از موسی در معرض نمایش مردم گذاشته شد با این کار نمی سازد ؟

 خائفا یترقب یعنی موسی علنی و آشکار بیرون نرفت بلکه مثل کسی که ترس دارد و دشمنی در حال تعقیب اوست خارج شد.حالت خروجش اینچنین بوده است نه حالت روحیه اش این خائفا برای لحظه‌ی خروج حال است نه برای ایمانش و روحیاتش تا اشکال شود که او اینکه ایمان به خدا نداشت ،اگر خبر به موسی نرسیده بود: یا شبانه موسی را کشته بودند و یا علنی در کوچه و بازار می‌آمد و باز دستگیر می‌شد و می‌کشتندش ،این نجات جان موسی نتیجه‌ی خبر رساندن بموقع است .

 در جنگ نفت که امریکا در حمله‌ی عراق به کویت ،امریکا مداخله کرد و جنگ نفت راه افتاد،بوش پدر گفت: آنقدری که CNN و تشکیلات رسانه ای به ماکمک کردند ،آنقدر تشکیلات اطلاعاتی سیا و دفاعی پنتاگون به ما کمک نکرد .یعنی این رسانه روی مردم منطقه کار کردد و زمینه‌ی حمله‌ی امریکا را فراهم کرد نتیجه این شد که با کاری که CNN انجام داده بود ،عراقی ها روحیه شان را باختند و شکست خوردند. اما در جنگ دوم که امریکایی ها انجام دادند .بعد از اینکه اینها به بهانه‌ی سلاح هسته ای و کشتار جمعی قصد فتح عراق را داشتند و این مرتبه‌ی دوم توجیه شان در حمله این بود و توجیه قوی تری هم نسبت به جنگ اول بود اما در مسئله‌ی دومشان که وارد عراق شدند به هیچ وجه زمینه برایشان آماده نبود که همه با آنها مخالف بودند حتی در خود امریکا هم تظاهرات برضد این اقدام انجام می‌شد .علتش این بود که در جنگ نفت تشکیلات CNN رقیب نداشت لذا کار را در دست گرفت و زمینه را آماده کرد اما در مرحله‌ی دوم CNN رسانه‌ی یکّه تاز در دنیا نبود و رقیب پیدا کرده بود و رقبایش بر ضد امریکا کار می‌کردند و لذا از ابتدا مخالفت با این جنگ از همان ابتدا در خود امریکا هم آغاز شده بود .

 (عیب من جمله بگفتی هنرش نیز بگو )ما اشکال رسانه‌ی ایران را گفتیم که اخبار تحلیل شده را بدست مردم نمی رساند اما هنر و خوبی این رسانه را نیز متذکر شویم:الان قدرت رسانه ای ایران در ظرف وجودی ایران قابله مقایسه نیست ،قدرت رسانه ای اش با دنیا درحال رقابت است .الان در باره‌ی بحرین همه‌ی رسانه ها ساکت شدند و در تمام دنیا بخاطر قدرت رسانه‌ی ایران با العالم و press TV و کوثر ایران دنیا را پر کرد .یعنی با تمام دستگاه های رسانه ای دنیا مقابله کرد حتی الجزیره هم که بزرگترین رسانه‌ی منطقه است در این باره سکوت کرد وبا اینکه غربی ها شبکه های ایران را فیلتر کردند اما با این حال رسانه های ایران این خبر را در دنیا منتشر کردند .اگر چه رسانه‌ی ایران مشکلاتی را دارد اما این هنرها را هم دارد .

 در جنگ دوم امریکا ،ایران جنگ امریکا را زیر سوال برد و نتیجه این شد که می‌بینیم

 این خبر رساندن و مدیریت رسانه ای که خبر را به موقع برسانند و پخش کنند این دستوری است از قرآن اما از نظر فعالتیهای مهم این است که باید مدیریت کرد که رسانه های خارجی به ما خط دهی نکنند .

 یک آیه دیگری هم در این زمینه داریم که آن را برای هفته‌ی آینده بحث خواهیم نمود.