درس خارج فقه استاد اشرفی
92/09/24
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: سخنرانی پیرامون استقلال حوزه های
«متن سخنرانی مهم أستاد ایت الله اشرفی در درس فقه روز یکشنبه24/9/92 پیرامون استقلال حوزه های علمیه»
خبرگزاری رسا: آیة اللّه اشرفی شاهرودی با یادآوری استقلال حوزه های علمیه وثمرات آن، نسبت به کم رنگ شدن این افتخار هشدار داد به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، آیة اللّه حاج شیخ مصطفی اشرفی شاهرودی، أستاد خارج فقه و اصول خراسان در درس خارج فقه خود با نقل چند داستان از تاریخ پرافتخار علمای شیعه، استقلال آن ها و حوزه های علمیه را از قدیم تا بحال در ادوار مختلف یادآورشد و خطاب به شاگردان خود و حوزه های علمیه نسبت به این امر مهم هشدار داد.
آیة اللّه اشرفی بیان داشت: مسأله مهمی که مجبور به بیان آن شدم هرچند که در روز درسی باشد پیرامون استقلال علما و حوزه های علمیه شیعه، و هشدار نسبت به حفظ آن می باشد.
وی افزود: إبتدا خاطره ای از استادم آيت اللّه خوئی «ره» نقل می‌کنم که در سال 42 که بحث انجمن های ایالتی و ولایتی در زمان شاه مطرح بود توطئه ای از طرف حکومت که از جمله مفادش آن که زنها می توآن استند هم منتخِب و هم منتخَب باشند ، سر و صدا پیرامون این لایحه و انقلاب سفید شاه مخلوع درگرفت، نزاع و اختلافات بالا گرفت من همان زمان در نجف بعد از درس اصول با استادم آیة اللّه خوئی، در حال قدم زدن و إشکال به مبنائی از مرحوم نائینی بودیم که ناگه أستاد ایستاده رو به من و با ناراحتی فرمودند ای آقای اشرفی! دین خدا را دارند از بین می برند، ما اینجا داریم در مورد حرفهای میرزای نائینی، بحث می‌کنیم. باید فکر اساسی کرد.
أستاد عالی حوزه خراسان ابراز داشت: در طول تاریخ پر افتخار تشیّع، علمای شیعه و حوزه های علمیه، إسلام ناب محمدی را به خاطر استقلالی که داشتند حفظ کردند. در مقابل از روز اول، بسیاری از علمای دیگر مذاهب، تحت تاثیر سلاطین و زور مداران بودند و گاه به خاطر خوش آمد دستگاه حاکمه نیز آرائی صادر می کردند که تناسبی با قرآن و سنّت نبوی نداشت.از جمله صدور حکم جواز شراب یا لواط، از جانب برخی از آنان برای خشنودی حکام و نیز خطاب به مأمون، شهرت دارد. به طور کلّی خاصیت اجیر شدن برای خلفای جور یا تشکیلات رسمی در همه دوران وجود داشته و مهمترین أثر آن، وابستگی به دستگاه قدرت است.
وی افزود: همه به یاد داریم که در جریان حملات اسرائیل به غزه و حصر کشنده ای که برای ساکنین مسلمان غزه ایجاد شد، علمای مصر علی الخصوص شخص رئیس الازهر مورد اعتراض قرار گرفتند که چرا از طریق کشور مصر، امکاناتی به مسلمانان غزه ارسال نمی شود و چرا شما به حسنی مبارک اعتراضی برای بازگشایی گذرگاه مشترک غزه و مصر ندارید که او پاسخی برای این پرسش نداشت جز این که در صورت اعتراض، شهریه هإیمان قطع می شود و برای حفظ منافع مادی خود راهی جز سکوت نداریم.
أستاد خارج حوزه خراسان بیان داشت: نمونه دیگر را در کتاب «سیروا فی الارض» دکتر تیجانی می توانید ببینید که به نقل جناب تیجانی، وقتی ایشان با عالم بزرگی از علمای مصر برای دعوت به همایشیدیدار می کند و وضع رقت بار او را از تنگدستی و بدبختی مشاهده می کند از وی دلیل این اوضاع را می‌پرسد. آن عالم در جواب تیجانی می‌گوید دلیل بدبختی من آن است که در جایی برای حفظ إسلام فریادی زدم، اما حکومت نپسندید و مرا به همان خاطر بایکوت کرده و حتی ارتباط دیگران را با من قطع کرده و همه مراتب مرا قطع کرد و اینک برای امرار معاش، معطل مانده ام استقلال علمای شیعه رمز ایستادگی ومقاومت در برابر طاغوت استآیة اللّه اشرفی در ادامه با إشاره به خاطره ای دیگرافزود: این خاطره نیز هیچگاه از یادم نمی رود که زمانی با آیة اللّه حاج شیخ مهدی آصفی از عراق به مکه مشرف شدیم. دیداری هم از جامعه مدینه داشتیم که آن زمان، خارج از مدینه وامروزه به خاطر توسعه شهر، در داخل شهر واقع شده است رئیس و عمید جامعه در یک مکان منظم و مرتب بعد از پاسخگویی به سؤالات مراجعان و بدرقه کردن ایشان، به ما روکرده و بعد از گفتگو پیرامون مسائل متعدّد، از ما پرسید که شهریه شما از دولت چقدر است؟ ما در پاسخ گفتیم از دولت شهریه نمی گیریم. باز سؤال کرد که آیا دولت به شما شهریه نمی دهد؟ ما گفتیم اتّفاقاً بی میل به پرداخت نیست اما ما حاضر نیستیم و نمی گیریم. با تعجب پرسید پس چگونه معیشت خود را تأمین می‌کنید؟
من در پاسخ، شروع به خواندن آیه غنیمت کردم: ﴿وَ اعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ‌ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبَى وَ الْيَتَامَى وَ الْمَسَاكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ﴾[1] کردم و توضیح دادم که در دیدگاه شیعه بر أساس تفسیر أهل بیت هر فائده ای که کسی ببرد مازاد از موونه را باید خمس بپردازد، بخشی از این خمس در اصل متعلّق به پیامبر و بعد امامان معصوم بعد از ایشان است در عصر غیبت إمام زمان «عج» هم زمام آن به دست فقها به عنوان نواب إمام است که به تشخیص ایشان امروزه این مالیات، صرف إداره حوزه های علمیه می شود . بعد از سخنان من عمید دانشگاه سر در گریبان تفکر فرو برد و بعد از دقایقی سر بالا کرده و گفت:«مدتها بود با خودم فکر می کردم که چرا در بین همه مذاهب و ادیان فقط مذهب شیعه و علمای شیعه اند که چنین در مقابل طواغیت، ایستادگی می کنند. در جستجوی پاسخ این سؤال، امروز این سرّ بر من مکشوف شد و دانستم که علت این ایستادگی ها و مقاومت ها و آزادگی ها چیست؟
نظر مرحوم إمام پیرامون استقلال حوزه:
آیة اللّه اشرفی بیان داشت: باز به یاد می آورم که در مشکلّی که حوزه علمیه نجف با دولت وقت عراق پیدا کرده بود به امر آیة اللّه خوئی، آقا زاده مرحوم آیة اللّه حکیم برای حل مشکل به دیدار مسئولین وقت عراق رفت در یکی از شبها بعد از درس اصول، آیة اللّه خوئی«ره» به من فرمود که در این زمینه با إمام خمینی صحبت کنم و نظر ایشان را جویا شوم که ایشان در پاسخ بعد از صحبتهای فراوان، این جمله را فرمودند که هیچگاه از یادم نمی رود، به این مضمون فرمودند که اگر به همین اندازه دولت ها و حکام بخواهند در امور حوزه دخالت کنند هر چند نظارتی باشد نبودن چنین حوزه ای از بودن آن اولی است. به هر تقدیر افتخار حوزه ها در همه دوران ها آن بوده که هیچگاه زیر نظر هیچ تشکیلات دولتی نبوده و نیستند.
وی افزود: در طول چهارده قرنی که بر روحانیّت شیعه گذشته یکی از بزرگترین افتخاراتش آن است که روی پای خود ایستاده، اگر چه بزرگانی مثل مرحوم عیاشی و سید مرتضی در راه نشر دین و تربیت طلاب، خود اموالی را صرف می کردند. حتی در زمان آل بویه که شیعه کمی قدرت گرفته بود تا جایی که با آن امکاناتی که برای شیخ مفید فراهم شد توآن است اشاعره و معتزله را به زانو درآورد، در آن زمان هم باز علمای شیعه حتی از حکام شیعی آل بویه چیزی نمی گرفتند و به منابع دولتی اتکایی نداشتند.
ابهت علمای شیعه در بین مردم و حکام ناشی از تقوی و ورع بودأستاد عالی حوزه خراسان در ادامه افزود: حال این امانت إمام زمان «عج» امروزبه دست ما رسیده است و خدمتگزاران إسلام ناب محمدی که این افتخار را در استقلال و عدم وابستگی داشتند، آن را به ما رسانده اند. در گذشته ها حتی برای تداوم این استقلال افرادی چون آیة اللّه والد ما، پنجشنبه و جمعه را کار می کردند تا از نظر مالی به خود متکی باشند و منت از دیگران نبرند و این مذهب را با این آثار و برکات برای ما به ودیعت بگذارند.
وی افزود: این عدم وابستگی به دیگران و از طرفی تقوا و ارتباط معنوی عجیبی که علمای سلف با خدای متعال داشتند موجب آن بود که در قرون گذشته علمای ربانی در دل مردم جای داشته باشند. مرحوم حجّتالإسلام شفتی در اصفهان به جایی رسید که از شدت گرسنگی از خانه بیرون آمده و با پول قرض، کهنه جگری از جگر فروشی خرید، در میانه راه در خرابه ای دید که سگی بی رمق افتاده و بچه های او به پستانها چسبیده اند اما شیری نیست که آنها را تأمین کند، مرحوم شفتی دلش به حال آنها سوخته و نصف جگر را برای سگ انداخت، دید ماده سگ بعد از خوردن آن باز هم نیاز دارد باقی جگر را نیز جلوی سگ انداخت. سگ بعد از خوردن سری به سوی آسمان بلند کرد. حال این که چگونه مرحوم شفتی زندگی اش زیر و رو شد و با سرمایه یکی از تجار شفت، به ثروت هنگفتی دست یافت خود داستان دیگری است.آیة اللّه اشرفی شاهرودی در ادامه داستان دیگری را بیان کرد که یکی از کنیز های ظل السلطان حاکم اصفهان به خانه شفتی پناه برد و بعد از مدتی با وساطت مرحوم شفتی به خانه حاکم برگشت. حاکم از کنیز در مورد شفتی سؤال کرد. کنیز پاسخ داد که شفتی در روز خیلی عاقل بود ولی شبها دیوانه می شد، حاکم پرسید چطور؟ کنیز جواب داد هر شب به مکان خلوتی رفته و نعره می زد و از خوف خدا ناله سرمی داد و عبادت ها و ضجه ها داشت، در یکی از شبها خود شاهد بودم که چگونه تا به صبح این آیه را مکرر با حال ضجه به زبان می آورد که «و امتازوا الیوم أیها المجرمون» آن استقلال و وارستگی از دنیا از طرفی و این تقوا و عبادت ها از طرف دیگر موجب می شد که بزرگان دین در دل مردم جا گیرند و ابهتی در دل حکام و صاحبان قدرت داشته باشد که امثال ظل السلطان با آن همه قدرت و شکوهی که در اصفهان داشتند جرات کمترین تعرضی به امثال مرحوم شفتی نداشته باشد.
استادخارج فقه و اصول خراسان بیان داشت: این زهد و ورع علمای شیعه بود که موجب شد امثال شیخ انصاری ها و صاحب جواهرها را در دامان خود بپروراند. به همین دلیل بود که وقتی فقهای شیعه حکمی می دادند، مردم این حکم را به منزله حکم إمام زمان «عج» می دانست ند در داستان میرزای شیرازی و فتوای معروف تنباکو این کم نیست که اندرونی کاخ ناصر الدین شاه نیز به خاطر فتوای مرجع دینی، قلیان های خود را بشکنند. این عظمت و محبوبیت را ما خود در فوت مرحوم آیة اللّه بروجردی مشاهده کردیم. آن زمان ما در نجف بودیم و در عین این که عراق مقلد آیة اللّه بروجردی نبودند لیک با اعلام این خبر، گریه و ضجه سراسر صحن امیر المؤمنین علی را فراگرفت و مراسم یادبود برای ایشان تا چهل روز در نجف برپا بود. پرچم سازمان ملل را به إحترام این عالم بزرگ شیعه به حالت نیمه افراشته درآوردند.
سه عامل عظمت علمای شیعه:آیة اللّه اشرفی ابراز داشت: سؤال آن که این أثر شگفت در حیات و ممات علمای دین از کجا آمده بود؟ بی تردید کوشش و پشتکار در دوران تحصیل، تقوا و ورع و استقلال از تشکیلات دولتی، سه عامل کلیدی در رقم خوردن این عظمت بوده است.
وی افزود: خود مرحوم إمام که این تحول عظیم را در کشور ایجاد کرد و من بخش کوچکی از آن را در سفری که به نمایندگی از ایشان به کشورهای اروپایی و پس از رحلت آن بزرگوار در کشورهای افریقایی داشتم بعینه مشاهده کردم، إمام «ره» نه توپ و تفنگ داشت و نه وابسته به تشکیلات بود، فقط و فقط برای خدا قدم برداشت و مردانه در این راه ایستادگی کرد و مردم هم از آن جا که فهمیدند انسانی دلسوز و مردی خدائی قدم برداشته بچه های خود را به دستور ایشان عاشقانه به میدان جنگ و شهادت می فرستادند تا به این وسیله حرف نائب إمام زمان خود «عج» را عملی کنند.وی در ادامه گقت: این أثر بلیغ و این تحولات بزرگ تاریخی مرهون استقلال روحانیّت شیعه و فقاهت جواهری و اخلاص علما در این راه و دوری از دستگاه قدرت بوده است. پس ای طلاب، ای جامعه روحانیّت! بیدار باشید که مبادا آلت دست دیگران قرار بگیرید و جیره خوار رسمی قدرت باشید و از آزادگی خود بکاهید.
أستاد عالی حوزه خراسان بیان داشت: طبعاً وقتی روحانیّت وابسته به تشکیلات هرچند تشکیلات خوب باشند، تاثیرشان کم شده و موجب می شود که کم کم مردم به کلام و سخن آنها ترتیب أثر ندهند. به نظر ما بهترین راه همین منهجی بوده که بزرگان دین ما در آن راه گام زده و آن را به دست ما رسانده اند.وی افزود: بیدار باشید که مبادا این ودیعه الهی و ارزشهای روحانیّت شیعه را برای حطام دنیا از دست دهیم و یا خواب باشیم و دیگران برای ما تصمیماتی بگیرند که أساس این بنیاد الهی و این دانشگاه عظیم إمام صادق با برنامه های ناسنجیده به ضعف و سستی، سوق داده شود.
