درس خارج فقه استاد اشرفی
93/06/19
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: استثنای دین از مئونه
فهرست موضوعات بحث شده در سال تحصیلی 93،94: جواز تأخیر أدای خمس تا پایان سال، تلف بعض أموال، جبران خسارت و تلف از ربح، تعلّق خمس به عین، پرداخت خمس از بدل، فروش تمام یا بخشی از مال متعلّق خمس، مصالحه خمس، تعجیل اخراج خمس، خمس غوص کسبی، خمس زوجه، خمس طفل، أقوال در مصارف خمس، سهم خدا، ذی القربی، عصر غیبت، شرط فقر در یتیم و ابن سبیل، إشتراط عدم سفر معصیت ابن سبیل، إشتراط عدالت، سادات مادری، إدّعای سیادت، لزوم اذن مجتهد در سهم إمام، إختصاص خمس به مقام إمامت در عصر غیبت، ولایت فقیه و خمس، نقل خمس و احکام آن، برّرسی روایات تحلیل خمس، أنفال، مصرف أنفال.
بیان أستاد آیة اللّه أشرفی شاهرودی در درس خارج فقه در باب تحول و اصلاح حوزه های علمیّه
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ و لا حول و لا قوة الا باللّه العلیّ العظیم حسبنا الله و نعم الوکیل، نعم المولی و نعم النصیر، و الصلاه و السلام علی سیدنا و حبیب قلوبنا خاتم النبیین و علی آله الطیبین الطاهرین و لعنه الله علی اعدائهم من الأوّلین و الاخرین الی قیام یوم الدین اللّهُم وفّقنا و جمیع المشتغلین لِلعلم و للعمل الصّالح.بحول و قوه الهی سال تحصیلی جدید را از امروز شروع می کنیم و امیدواریم با امداد صاحب این قبر مطهر عالم آل محمد علی بن موسی الرضا غوامضی که در فروع فقهی آتی است مورد نقد و برّرسی صحیحِ مطابقِ با واقع و حکم الله حقیقی قرار گیرد.ولی مطلبی را مقدّمتاً به عرضتان برسانم:
در بین مذاهب مختلفی که در جهان وجود دارد اعم از مذاهب الهی یا مذاهبی که خود بشر تاسیس کرده است، مذهب شیعه از یک برازندگی خاصی برخوردار است و به خاطر همین برازندگی واقعا مورد توجّه دشمنان بیش از سایر مذاهب قرار گرفته است. ویژگی خاصی که در مذهب شیعه وجود دارد آن است که أوّلاً مسلم است هر عاقلی اگر دست از تعصب بردارد می داند که أهل البیت ادرای بما فی البیت.ائمه اطهار که اوصیا پیغمبر مکرم إسلام هستند، در علم به احکام و سننی که رسول گرامی آورده اند أوّلی هستند از ابی حنیفه و امثال ذلک. و ما می بینیم اصحاب ائمه از نظر علم و دانش سرآمد هستند بر ائمه اربعه سنی ها. خوب شما دیدید در کتاب مکاسب داستان کنیزی که کسی خریده بود و بر عانه او مو نبود که آیا موجب عیب است یا خیر، وقتی مراجعه به ابن ابی لیلا کردند نتوآن است جواب بدهد از در دیگر خانه خارج شد رفت خدمت محمد بن مسلم و از او سؤال کرد و او مشکل ابن ابی لیلا را حل کرد.
ابی حنیفه که إمام اعظم اهل سنّت است و به قول خودشان ما فوق همگان است، این آقای ابی حنیفه در تاریخ دارد شبانگاه به او مراجعه کردند و او چون حکم موضوع را بلد نبود به محمد بن مسلم ارجاع داد، زن در دل شب به خانه محمد بن مسلم رفت ودق الباب کرد محمد بن مسلم پریشان و نگران شده «زیرا پیوسته شیعیان به خصوص محمد بن مسلم که مردی ثروتمند و بزرگ قبیله بود، در خطر خلفاء جور بودند» دید زنی پشت در است آن زن سراسیمه نیمه شب در منزل محمد بن مسلم را زد. محمد بن مسلم در هوای گرم از پشت بام پایین آمد، گفت: چه خبر است؟ آن زن گفت به مشکلی گرفتار شدیم و آن این که زن حامله ای است که در هنگام وضع حمل فوت نموده ولی فرزندی که در شکم دارد مشغول حرکت و زنده است چه کنیم؟مراجعه کردیم به ابی حنیفه گفت: من چیزی در این رابطه بلد نیستم برو خدمت محمد بن مسلم آمدیم از شما مشکل را سؤال کنیم. محمد بن مسلم فرمود: شکم زن را شکافته و بچه را خارج کنید، سپس شکم زن را دوخته غسلش بدهید و دفنش کنید. یا شافعی که خود یکی از ائمه اربعه سنی ها است می گوید: بزرگترین شخصیت در عالم إسلام مالک بن انس است در صورتی که مالک بن انس خود را ذره ای در مقابل جعفر بن محمد یا إمام باقر می داند.
بنابراین ما از نظر إعتقاد بر این باور هستیم که أوّلنا محمّد آخرنا محمّد، اوسطنا محمد، و کلنا محمد یا در جای دیگر إمام باقر می فرمایند: “لسنا من أرایتَ فی شیء انّما حدیثنا حدیث جدنا رسول الله یعنی وقتی از إمام سؤال می کنند: که رای تو چیست؟ می فرمایند: رای ما همان رأی پیامبر مکرم إسلام است و حدیث ما حدیث او است. این یک واقعیتی است که جای انکار نیست و علمای سنی هم در عظمت ائمه ما مخصوصا إمام باقر و إمام صادق «علیهما السلام» داد سخن را داده اند، ولو یک خبیثی در بین این ها ناصبیّ پیدا می شود ولی واقعیت قابل انکار نیست،
بر این أساس اگر إسلام با کفر و یهود و نصاری مخالف هست، یعنی مذهب شیعه با استعمارگران از یهود و نصاری مخالف است و الا در طول تاریخ علمای عامّه به آسانی با زور مداران، زر آن دوزان کنار می آمدند و به سلیقه آن ها حکم خدا را تغییر می دادند و معلوم است که با مذهبی که پایه و أساس آن بر استحسانات عقلی و عرفی و بر قیاسات بنا شده است، به آسانی می شود حکم خدا را عوض کرد. در طول تاریخ هم در عصر ائمه دین زیاد داریم مواردی که علما عامه بر طبق امیال خلفاء جور حکم خدا را برای خوشایند خلیفه وقت تغییر می دادند.به خصوص بعد از شروع دوران غیبت، هرچه خواستند در احکام خدا تغییر و تبدیل دادند تا سرانجام خود علماء سنی به ستوه آمدند و در قرن پنجم در مصر جمع شدند و به این نتیجه رسیدند که اگر اجتهاد به این وضع باقی دین خدا از بین خواهد رفت فلذا جلساتی گرفتند و نتیجه این شد که باب اجتهاد را مسدود کنند و فتاوای احکام الهی را در یکی از چهار فتوا «مالک بن انس، ابی حنیفه، شافعی و احمد بن حنبل» منحصر کنند.اما مذهب شیعه که برخواسته از تعالیم اوصیاء راستین پیامبر مکرم إسلام است، که عیبه علم الله، بلکه قطعاً ملهَم مِن جبرئیل هستند دین خدا را تغییر و تبدیل نمیدهند، اصولی که در قرآن تدوین شده، مسلما در دست أهل بیت و در مذهب شیعه مستقر است.بر همین أساس هم آنانی که مخالف با إسلام هستند عمدتاً مخالف با مذهب شیعه و با تعالیم راستین پیامبر اکرم و قرآن مجید هستند که آن تعالیم هم در نزد شیعه و علما شیعه هست. لذا اخیرا – به حسب آن چه افراد مطلع ذکر کرده اند به این نتیجه رسیده اند که بهترین راه مبارزه با خطر إسلا م شیعه ستیزی است، و به این آسانی داعش ، طالبان و امثال این ها را هرچند وقتی عَلَم درست می کنند و به جان شیعیان در سراسر دنیا می اندازند. این یک واقعیت غیر قابل انکار است.علاوه بر این دیده اند که بالاخره در مذهب شیعه سه أصل است که بر أساس این سه أصل نمی توانند با شیعه کنار بیایند و شیعه را نمی توانند در استعمار خودشان قرار داده و نوکرانی «همانند عمّال کشورهای سنی» و جیره خوار خودشان را قرار بدهند. آن سه أصل یکی مولا إمام حسین وعاشورای حسینی است که پیام اصلی آن ظلم ستیزی و مخالفت با ظالم است. به قول شاعر:بزرگ فلسفه قتل شاه دین این است که مرگ سرخ به از زندگی ننگین است
نه ظلم کن به کسی نی به زیر ظلم برو که این مرام حسین است و منطق دین است
و دوّمی عبارت است از مهدی موعود «ارواحناه فداه» و إعتقاد به مهدویت که پیوسته شیعه بر أساس انتظار و امید به براندازی ظلم و ستیزگری با ظالم معتقد به چنین مقامی است. و سومی که أصل مهمی است عبارت است از مرجعیت شیعه.
مرجعیت شیعه در مقام نیابت از حضرت إمام زمان پیوسته با ظلم و کفر در ستیز است بهترین سادّی بود که گفته شده است که وقتی مرحوم میرزای شیرازی فتوای به حرمت تنباکو داد و آن تحول بزرگ را به وجود آورد به گونه ای که معاهده بین ناصر الدین شاه و انگلیس بهم خورد، خود میرزا فرمود: گرچه ما این فتوا را دادیم، اما بیدار کردیم دشمنان شیعه را و دانستند که باید مرجعیت شیعه مورد هدف قرار بگیرد.به قول مرحوم إمام خمینی هم این ها آن قدر رذل و نانجیب هستند که برای سیصد سال بعد از الان برنامه ریزی می کنند، درست هم همین هست.آری؛ دشمنان إسلام شیعه ستیزی را یک أصل قرار دادند که از جمله اضمحلال مقام مرجعیت شیعه بود. ملاحظه کنید در زمانی که ما بچه بودیم وقتی مرحوم آقا سیّد ابوالحسن اصفهانی رضوان الله تعالی علیه آن مرجع بزرگ عالم تشیع از دنیا رفت، آذربایجانی که در دست شوروی افتاده بود و کمونیسم رسما به وسیله غلام یحیی و پیشه وری اعلام شد با فوت آقا سیّد ابوالحسن دو مرتبه به دامن کشور برگشت و معلوم شد به این که مردم فدایی مرجعیت هستند که معروف است شاه گفته بود مرگ این مرجع بزرگ برکاتش برای کشور از حیات
او بیشتر بود.مرحوم آیت الله بروجردی وقتی از دنیا رفتند آن تحول عجیب و غریب در کشور ما و سایر مجامع شیعه به پا شد که حتّی پرچم سازمان ملل پرچم نیمه افراشته گردید.با خودتان بسنجید یک نفر پسر بچه ای که در کودکی پدر را از دست داده و می آید چند مدتی در اراک و بعد در قم مشغول تحصیل می شود و بعد به عنوان نائب ولی عصر و مرجع تقلید، مردم جوانان خودشان را فدا می کنند برای اطاعت از فرمان او.کجا چنین چیزی در سنی ها وجود داشته است؟ و در کدام مذهب از مذاهب اینچنین نفوذ کلامی برای مقام عالم دینی بوده است؟ لذا دشمنان إسلام خوب تشخیص داده اند که بهترین عامل در مبارزه با استعمار مقام مرجعیت است فلذا مرجعیت شیعه را درست مورد تیر و مورد نقد و إشکال قرار داده اند حالا این مقام ارجمندی که پیوسته آن برکات و آثار را داشت می خواهند از بین ببرند.یکی از عوامل آسان در رسیدن به این هدف تعدد مرجعیت است، دیگر از عوامل از بین بردن مقام روحانیت شیعه و أثر نفوذ کلام روحانیت شیعه در بین مردم هست. این مورد قطعا و یقینا مورد هدف استعمارگران و معاندین و دشمنان إسلام بوده و هست و خوب هم تشخیص داده اند که این أثر عمیقی که در روحانیت شیعه هست، از بین ببرند.خیلی باید مواظب باشیم که خدای ناخواسته بعضی از اوقات ندانسته آب به آسیاب دشمن نریزیم. مرحوم حاج آقا حسین قمی رضوان الله علیه آن مرجع بزرگی که بعد از مرحوم آقا سیّد ابوالحسن مرجع کل شد، وقتی به ایران آمد آن قدر استقبال بزرگی از این مرد در سراسر کشور شد که من در زمانی که بچه کوچکی بودم به خاطر دارم که ایشان به شاهرود منزل پدرم آمده بود و آن زمان هم که ماشین و کالسکه به آن صورت نبود، ایشان بر الاغی سوار شده بود، مردم حتّی از جلّ الاغ ایشان نیز تبرک می جستند، از بس که روحانیت شیعه در دل مردم عظمت داشت.شنیدم ایشان یک وقتی فرموده بودند: ای بابا من بیچاره آمدم به زیارت حضرت رضا گفتند: انگلیسی ها این کار را کردند من را چه کار با انگلیس یا با سفارت انگلستان؟؟!! مرد زیرکی که آنجا بود گفت: آقا؛ آیا ممکن است یکی از مریدان شما مثلا از ایران آمده باشد یا در کربلا به شما عرض کرده باشد که آقا من دوست دارم که به نیابت پدرم یا اصلا خود شما یک زیارت حضرت رضا انجام دهید و من مثلا مقداری وجوهات یا مقداری مال شخصی دارم می خواهم این مال را در راه خیر صرف بشود؟ آیا ممکن است چنین چیزی؟ ایشان فرموده بودند: بله ممکن است، آن مرد گفت: حالا ممکن هست همان آقایی که خیلی معتمد شماست به دو واسطه و یا بلکه به ده واسطه پول از سفارت انگلستان گرفته باشد و آن را در اختیار شما قرار داده باشد. و در نتیجه دولت انگلستان به نتیجه رسیده و بالاخره سفر شما به خواسته آن ها مستند شده است. آن وقت مرحوم قمی این إحتمال را پذیرفته است.گاهی اوقات از این قبیل هست که ما بدون توجّه به بعضی از نکات، خدای ناخواسته آب به آسیاب دشمنان شیعه و دشمنان أهل بیت و بلکه دشمنان إسلام و قرآن می ریزیم. نکند خدای ناخواسته بعضی از اوقات به خیال این که می خواهیم تحولاتی در حوزه إیجاد کنیم بعد معلوم شود که در این تحولات دستی از خارج در کار بوده برای این که حوزه های علمیه را از أثر نفوذشان در بین مردم از یک طرف، و دارا بودن دانش به مفاهیم والای دینی و قرآنی از طرف دوّم، و تلبس به لباس تقوی از طرف سوّم بیندازد و آن وقت خواسته دشمنان را به چند واسطه بدون این که خودمان بدانیم صورت عملی بپوشانیم.شما دقّت کنید «آقایون» چه علت داشت که روحانیت شیعه این نفوذ کلام را داشت؟ چه موجب شد که آن فتوای میرازی شیرازی، کاخ سلطنتی را وادار کرد که قلیون ها را بزنند به زمین و بشکنند برای اطاعت فرمان مرجع تقلیدشان؟ چه شد آن أثر بلیغی که در فوت مرحوم بروجردی ما شاهد بودیم؟ و چه شد این أثر بلیغی که در فرمان یک نفر مرجع دینی یعنی مرحوم إمام بدون داشتن لشکر و بدون داشتن اسلحه ها و غیر ذلک این تحول بزرگ را در کشور بلکه در جهان إیجاد کند که به راستی نام درستی بر او گذاشته اند «امید مستضعفان جهان». همه جای دنیا مستضعفان حرکت کردند و نام او را جاودانه در تاریخ گذاشتند. این ها چیزی نیست که بر دشمنان ما مخفی باشد خوب اگر مخفی نیست مسلماً آن ها با آن تدابیر شدیدی که دارند قطعا در صدد بر می آیند که نفوذ روحانیت شیعه را از بین ببرند و از جمله:• روحانیت شیعه را بی سواد تر بار بیاورند و مدرک گرایی را در آن ها أصل قرار بدهند نه علم گرایی و دانش طلبی واقعی را و یا «خدای نخواسته» بخیال نظم دادن بدروس، نیروهای ورزیده را کنار بگذارند.
• توجّه به مسائل معنوی را کم کرده و مادیات را در بین روحانیت شیعه سروسامان دهند و بالاخره و سرانجام نفوذ کلام آن ها را در دل مردم از بین ببرند.
نکند خدای ناخواسته ناخودآگاه آب به آسیاب دشمنان بریزیم و این روحانیت عظیمی که میراث ۱۴۰۰ سال از بزرگان ما بوده است از بین ببریم به خیال این که آقا باید دست آخوندها مدرک باشد، باید چنین و چنان باشد، باید تحول إیجاد شود.آری؛تحول بر حسب مقتضیات زمان خوب است اما تحول بر چه أساس باید إیجاد شود؟ چه بازتابی داشته باشد؟ نسنجیده کار نکنیم و با خود بیاندیشیم که سالخورده گان با تجربه نیز هستند که شایسته نیست از آن ها و رأی آنان غافل بمانیم.نکند که روحانیت شیعه را از محتوا خالی کنیم و بعد به عنوان یک جمعیّتی از طوائف زندگی کننده در کشور محسوب شوند نه به عنوان مرشدان جامعه و دلسوزان جامعه و پیروان راستین از مکتب خاتم انبیاء. خیلی این مسئله به نظر من حساس و دقیق هست و چقدر خوب است در این کارها با دقّت بیشتر و با مراجعه به پیرمردها و اهل خبره بتوانیم گام برداریم که خدای ناخواسته نشود که ما به خواسته استعمارگران حرکت کنیم و بدون این که خود ما بدانیم در مسیر آن ها گام برداشته ایم.خدا را به آبروی ولی عصر و صاحب این قبر مطهر قسم می دهیم که ما را از خطرات دشمنان شیعه و دشمنان إسلام حفظ کند و روحانیت ما را در مسیری که نواب ولی عصر «اروحناه فداه» گام برمی داشتند و کلینی ها و مفید ها در آن راه کوشش و عمر خود را صرف کرده اند قرار بدهد.
