درس خارج فقه استاد اشرفی

موضوع: التقیّه/ التقیّه مع العامّه فی العبادات /هل یجوز التقیّه فی العبادات مع وجود المندوحه ام لا؟

خلاصه و جمع بندی مباحث گذشته:

1-ترک واجب و ارتکاب حرام در مورد إضطرار و تقیّه منوط به خوف ضرر است و آن در صورتی است که تقیّه غیر مداراتی باشد «در فرض عدم وجود مندوحه» و در موارد تقیّه مداراتی که خوف ضرر نیست نمی توان به صرف لحاظ مدارا و مجامله با عامّه واجبی را ترک نموده و یا حرامی را مرتکب شویم مثلاً اگر ما در جمعی از عامّه بودیم و هیچگونه خطر و خوفی نبود و یا مندوحه در بین بود در این مورد اگر عامّه عمل حرامی را مرتکب می شدند نمی توانیم به صرف لحاظ مدارا و مجامله با عامّه عمل حرامی را مرتکب شویم.

2- در تقیّه مداراتی که در خصوص بعضی از عبادات و أعمال همچون نماز و وضو وارد شده است در این گونه أعمال لازم نیست حتما ضرری متوجّه فرد شود بلکه اگر به جهت مدارا و مجامله با عامّه یا وحدت کلمه متابعت با عامّه شود جائز است همچنان که در روایات حثّ و ترغیب و تشویق به مجامله «رفتار و برخورد نیکو» و مدارا با عامّه و بلکه حسن رفاقت و معاشرت با آنان شده است تا جایی که فرموده اند به نماز آنان وارد شده و بیمارانشان را عیادت نموده و در مساجدشان نماز بخوانید اگر چه این امر مستلزم فوت بعضی از اجزاء و شرائط در نماز می شود مثلاً متابعت در نماز با آنان موجب می شود سوره و یا بخشی از حمد یا بعضی از اجزاء و شرائط دیگر را در نماز ترک نموده و یا مرتکب بعضی از موانع صحّت نماز شویم.

عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ هِشَامٍ الْكِنْدِيِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ  يَقُولُ إِيَّاكُمْ أَنْ تَعْمَلُوا عَمَلًا نُعَيَّرُ بِهِ فَإِنَّ وَلَدَ السَّوْءِ يُعَيَّرُ وَالِدُهُ بِعَمَلِهِ كُونُوا لِمَنِ انْقَطَعْتُمْ إِلَيْهِ زَيْناً وَ لَا تَكُونُوا عَلَيْهِ شَيْناً صَلُّوا فِي عَشَائِرِهِمْ وَ عُودُوا مَرْضَاهُمْ وَ اشْهَدُوا جَنَائِزَهُمْ وَ لَا يَسْبِقُونَكُمْ إِلَى شَيْ‌ءٍ مِنَ الْخَيْرِ فَأَنْتُمْ اوّلى بِهِ مِنْهُمْ وَ اللَّهِ مَا عُبِدَ اللَّهُ بِشَيْ‌ءٍ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِنَ الْخَبْ‌ءِ قُلْتُ وَ مَا الْخَبْ‌ءُ قَالَ التَّقِيَّةُ.[1]

3-مرحوم همدانی ره می فرماید تقیّه مداراتی به حسب روایات اختصاص دارد به زمان قدرت و شوکت أهل تسنّن و روایات منصرف است از غیر این مورد در نتیجه در غیر زمان قدرت و شوکت أهل تسن تقیّه مداراتی جائز نیست.

نظر مرحوم أستاد خویی ره این است که از روایات إستفاده می شود به جهت مدارا و تحابب و مجامله با عامّه تقیّه مداراتی مطلقا جائز است و اختصاص به زمان قدرت و شوکت أهل سنّت ندارد زیرا فلسفه تقیّه مداراتی شامل این زمان نیز می شود و به جهت جلب مخالفین به مذهب تشیع و این که شیعیان و پیشوایان آنان به حسن خلق شناخته شوند آنان را امر به حسن معاشرت با

عامّه نموده اند.

4- یک دسته از روایات تقیّه در کتمان علوم أئمّه اطهار  وارد شده است که گاه أئمّه اطهار  تاکید داشتند، بعضی از علوم و اسرار آنان کتمان شود و به شدّت از اضاعه آن نهی می نمودند به طوری که از نهی آنان إستفاده می شود که اگر فرد اسرار را فاش کند مرتکب حرام و خلاف شرع شده است مرحوم امام ره این قسم از تقیّه را مطلوب بذاته می دانستند « یعنی ذاتاً نهی شده است نه صِرفاً برای حفظ جان از خطر».