< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد اشرفی

97/06/07

بسم الله الرحمن الرحیم

فهرست اجمالی موضوعات مطرح در سال تحصیلی 97،98:

1. کتاب طهارت: أحکام آب مضاف، آب مطلق، آب جاری، آب باران، آب حمام، آب کر...

2. مسائل مستحدثه، مطرح در روزهای چهارشنبه: لقاح مصنوعى، سقط جنین، بانک داری إسلامی، أنواع پرداخت بهره بانکی، راهکارهای مشروع برای دریافت سود از بانک، مستثنیات ربای حرام، حکم ربا در بانک های دولتی، پرداخت سود و بهره بانکی در ضمن عقد مشارکت یا مضاربه، بررسی روایات و إشکالات مطرح در معاملات بانکی، سپرده های بانکی به منزله قرض یا ودیعه؟

بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ و لا حَولَ وَ لَا قُوَةَ إلّا بِاللّهَ العَلیَّ العَظیمِ وَ الحَمدُ لِلّهِ رَبِّ العَالمینَ وَ الصَّلوةُ وَ السَّلامُ عَلیَ سَیِّدنَا وَنَبیِّنا خاتمِ النَّبیِینَ وَ عَلیَ آلهِ الطّیبینَ الطّاهرینَ وَ الَّلعنةُ عَلیَ أعدائِهِم إلیَ قِیامِ یَومِ الدّینِ، اللّهُمَّ وفِّقنَا وَ جمَیعَ المشتَغِلینَ لِلعلمَ و للعملِ الصّالح.

شیوه طرح مسائل فقهی در سال تحصیلی جدید: تصمیم بر این شد که در سال تحصیلی جدید تا قبل از محرّم که مدّت زمان درس کوتاه است چند فرع از فروع محلّ إبتلاء از مسائل مستحدثه را مطرح کنیم و إن شاء اللّه بعد از محرّم تنها در روزهای چهارشنبه به بحث از مسائل مستحدثه پرداخته و در روزهای دیگر أیّام هفته به بحث از کتاب الطّهارة بپردازیم.

موضوع: لقاح مصنوعى «حکم تکلیفی إدخال نطفه مرد اجنبی در رحم زن اجنبیّه بدون مقاربت به جهت استیلاد».

مقدّمه: لقاح مصنوعى عبارت است از داخل كردن منى مرد بوسيله آلات پزشكى یا غیر آن در رحم زن، علم پزشكى توانسته بوسيله لقاح مصنوعى در تولّد طفل كمك نمايد و نقصى را كه گاه در أثر بيمارى يا ضعف اعصاب در إسپرم شوهران و یا ضعفی را که در رشد و إنعقاد نطفه در رحم زنان است این موانع تولید نسل را برطرف سازد به این صورت که تخمک و إسپرم را در خارج رحم پرورش داده سپس به رحم زن منتقل کند یا نطفه مرد را بوسیله آلات پزشکی خارج رحم و بدون مقاربت إصطلاحی پرورش داده سپس داخل در رحم زن کند حال سؤال این است که آيا حامله شدن زن بايد با مباشرت و از طريق مقاربت إصطلاحى باشد، يا از طريق لقاح مصنوعى نيز جائز است؟ بدين معنى كه نطفه أعم از نطفه شوهر و یا نطفه اجنبی به طريقى غير از مقاربت و با روشهاى پزشكى یا حتی غیر روش پزشکی در رحم زن قرار ‌گرفته، حمل منعقد ‌شود، سوال این است که آیا چنین عملی جائز است یا خیر؟

مسأله لقاح مصنوعى را در دو مقام بررسی می کنیم:

مقام أوّل: از منظر حكم تكليفى یعنی بررسی جواز یا عدم جواز لقاح مصنوعی.

مقام دوّم: از منظر حكم وضعى نسبت به طفل متولّد از این طریق، كه این طفل از طرف مادر قطعاً ملحق به مادر طبيعى اوست که از او متولّد شده و در این مورد چهار إحتمال است که بعدا بررسی می شود ولی از طرف پدر آیا ملحق به شوهر

این زن است یا این که ملحق به صاحب نطفه یعنی مرد اجنبی است؟ آیا آثار و أحکام فرزند که از جمله آن توارث و محرمیت فرزند نسبت به والدین باشد بر چنین فرزندی جاری است یا خیر؟

اما مقام أوّل: بررسی حکم تکلیفی:

تحریر محلّ نزاع: لقاح مصنوعی به دو صورت متصّور است:

تارة تخمک زن و إسپرم همسر شرعی او را می گیرند و در خارج رحم در دستگاه پرورش داده مجدّد به رحم زن بر می گردانند و این مورد در جایی إستفاده می شود که یا رحم زن قابلیت پرورش و جذب تخمک همسرش را ندارد یا إسپرم همسر او قابلیت تکوّن فرزند را إبتداءاً ندارد مگر این که در خارج رحم تقویت و پرورش داده شود سپس به رحم منتقل شود که با این کار در تکوّن مراحل بارداری به زن کمک می شود.

و اخری تخمک زن را با إسپرم مرد اجنبی در خارج رحم پرورش داده سپس داخل در رحم زن اجنبیه می کنند، و این مورد در جایی إستفاده می شود که إسپرم همسر این زن به هیچ عنوان قابلیت تکوّن فرزند را ندارد از این جهت برای حاملگی زن از إسپرم مرد اجنبی إستفاده می شود و بحث فعلی ما در این صورت اخیر از لقاح مصنوعى است یعنی إستفاده از منی غیر زوج برای استیلاد زن، سؤال این است که آیا شرعاً جائز است زنی از منی غیر زوج خود برای استیلاد و حاملگی خود إستفاده کند یا خیر؟

این مسأله نزد پزشکان کشورهای اروپایی امری متعارف است و با کمال أسف بدون بررسی از حکم شرعی، مورد تصدیق و امضاء غربی ها قرار گرفته است و معلوم نیست که از علماء أهل کتاب آیا کسی آن را تجویز کرده است یا خیر؟

فعلا بحث ما در حکم مسأله لو خلی و طبعه است یعنی نفس عمل با قطع نظر از صُور و فروضی که در مسأله متصوّر است که بحث مستقلی را می طلبد چرا که تلقیح تارة بواسطه خود زن یا شوهر زن انجام می گیرد که در این صورت مستلزم نگاه و لمس حرام نیست و اخری بوسیله مرد اجنبی یا زن دیگری انجام می گیرد و در هر دو صورت تارة زن دارای همسر است و اخری همسر ندارد، تارة منی از مردی است که محارم زن است و نسبت نسبی و سببی با زن داشته و ازدواج با او حرام است و اخری منی از غیر محارم است، تارة زن ازهمسر خود جدا شده و در عده طلاق است به طوری که همسر او حق رجوع دارد و اخری مطلّقه به طلاق بائن است.

برخی از فضلای معاصر به صورت قطعی گفته اند إستفاده زن از منی غیر شوهر برای استیلاد بالإجماع مطلقاً جائز نیست خواه إدخال منی در رحم زن توسّط مرد نامحرم یا زن دیگر مثل طبیب باشد خواه توسّط خود زن و بدون نظر و لمس حرام صورت گیرد در تمام این صور از مذاق شرع مقدّس إستفاده نموده اند که چنین کاری مطلقا ممنوع است و برای عدم جواز به آیات و روایات متعدّدی تمسّک نموده اند که به برخی از آن ها اشاره می شود:

الآیه الأوّلی: ﴿وَ قُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لاَ يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلاَّ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَ لْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ...﴾[1]

محلّ شاهد: ﴿قُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ﴾[2] .

کیفیّت استدلال: در آیه شریفه أمر شده به حفظ فرج و مقید به حفظ خاصی نشده است یعنی به طورمطلق أمر شده به حفظ نمودن فرج ازهر نوع تمتع و إستفاده در غیر ارتباط با همسر ﴿وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ..إِلاَّلِبُعُولَتِهِن﴾.

اگر چه إبتداءاً به نظر می آید که مراد از حفظ فرج حفظ از تمتعات جنسی نسبت به غیر همسر است ولی آیه شریفه إطلاق دارد و همچنان که اگر گفته شود دین خود را حفظ کنید مراد تمام امور مرتبط به دین است و یا اگر گفته شود زبان خود را حفظ کنید مراد حفاظت از هر أمر شنیع و زشت مرتبط با زبان است، در ما نحن فیه نیز مراد، حفظ و مراقبت از هر عملی است که منافات با عفت زن داشته و موجب شین و ننگ از برای زن باشد خواه حفظ فرج از امور جنسی باشد خواه از امور دیگر و از طرفی از نظر عرف و عقلاء بلا إشکال لقاح مصنوعی از منی اجنبی برای استیلاد زن موجب شناعت و ننگ از برای زن است توضیح بیشتر إن شاء اللّه در جلسات بعد خواهد آمد.

 


[2]  .

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo