< فهرست دروس

درس اصول استاد حمید درایتی

98/11/29

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: تلازم/ اقتضاء نهی بر فساد /بررسی ادله

نتیجه بررسی مقدمات

با توجه به این که نهی دال بر مبغوضیت است و با محبوبیت جمع نمی شود ،بنابر این تقرب با قصد محبوبیت امکان ندارد لذا نهی در عبادت مقتضی فساد است.

در این مساله فرقی بین اجتماع و امتناع نیست چون محبوبیت و مبغوضیت به واحد عرفی تعلق دارد نه واحد عقلی .

بنابر قول به اجتماع گرچه به لحاظ عقلی تعدد عنوان موجب تعدد معنون است اما به لحاظ عرفی واحد است .

گرچه قصد قربت با قصد ملاک ممکن است اما با مبغوضیت تقرب نمی شود همچنین گفتیم گاهی ملاک مغلوبه است و با ملاک مغلوبه نمی شود قصد قربت شود.

با فرض مبغوضیت اگر نهی غیر واصل باشد نیز حکم به فساد می شود چون وقتی ذاتا مبغوض باشد ذاتا صلاحیت تقرب ندارد صرف نظر از این که فاعل محبوب باشد و یا مبغوض باشد لذا اگر بعدا مشخص شود عمل منهی است عمل باطل است ولو قصد قربت متمشی شود چون فعل ذاتا صلاحیت تقرب ندارد .

اگر تنزل کنیم و بگوییم در فرض عدم وصول نهی، عمل فاسد نیست با وصول حتما عمل باطل است چون اگر نگوییم واحد عرفی موجب مبغوضیت ذاتی می شود مطلقا (چه علم به نهی داشتیم یا نه) اما واحد عرفی حتما موجب مبغوضیت عند الوصول می شود.

تا این جا بحث در ارتباط با این بود که نهی از ذات عبادت آیا مقتضی فساد است یا خیر؟

کلام مرحوم آخوند را بیان کردیم که فرمود نهی از عبادت چند قسم است [1]

    1. نهی از ذات

    2. نهی از جزء

    3. نهی ازشرط

    4. نهی از وصف ملازم

    5. نهی از وصف مفارق

تا کنون بنابر نهی از ذات مطلب بررسی شد اما بحث بعد بنابر نهی از جزء است

آیا نهی از جزء مقتضی فساد است ؟

این بحث مبتنی بر این قاعده است که جزء عبادت ،عبادت است

در بعضی تعابیر آقایان می فرمایند امر به مرکب منبسط به امر به اجزاء می شود، وقتی نماز امری عبادی است یعنی رکوع ،سجده و تشهد آن عبادی است پس هر گاه مرکب ،عبادی باشد تمام اجزاء عبادی است بر خلاف شرائط لذا اگر قصد قربت در نماز لازم باشد اگر قرائت ریاءا اتیان شود نماز باطل است.

نظر مرحوم آخوند

مرحوم آخوند می فرماید با اقتصار به جزء منهی عمل باطل است مثلا با اقتصاز بر سوره عزیمه نماز باطل است چون عبادت منهی عنه است.

آخوند می فرماید نهی در عبادات موجب فساد است و با نهی ،سوره باطل است و با بطلان جزء ،نماز بدون سوره می شود پس نماز باطل می شود

چند مقدمه در کلام ایشان مطرح شد:

    1. جزء عبادت، عبادت است

    2. نهی درعبادت اقتضاء فساد دارد

    3. مرکب بدون بعضی از اجزاء باطل است

نتیجه این که نهی از جزء موجب بطلان است

ایشان می فرماید اگر اقتصار به جزء منهی عنه نشود و جزء صحیح، آورده شود نماز باطل نیست الا در موارد ی که تعدد جزء مبطل باشد مثل تعدد سوره که نهی از قران دو سوره شده است

نظر مرحوم نایینی[2]

ایشان می فرماید کلا نهی از جزء موجب فساد است و فعل باطل است و سپس ایشان صوری را مطرح می کند و ادله ای بر بطلان اقامه می کند.

تصویر صور مساله

    1. در جزء وحدت معتبر است مثلا یک سوره درنماز لازم است نه بیشتر که این صورت خود دو وجه دارد:

     الف- فقط جزء منهی (سوره عزیمه) خوانده شود که در این صورت نماز باطل است چون نماز بدون سوره می شود چرا که با وجود نهی از سوره عزیمه خواندن سوره عزیمه در صلاة وجودش کالعدم است و فرض این است که فقط جزء منهی و سوره عزیمه را اتیان کرده پس نماز بدون سوره اتیان شد.

     ب- اگر علاوه بر سوره منهی سوره دیگر هم خوانده شود قید وحدت رعایت نشده و نماز باطل است به سه دلیل:

    1. دلیل جواز قران یا جواز ذکر مطلق تخصیص می خورد به دلیل نهی از قرائت سوره عزیمه یعنی نهی از جزء خاص جواز قران و ذکر مطلق را مقید می کند لذا در جایی که سوره عزیمه و غیر آن خوانده شود دلیل جواز شاملش نمی شود

    2. خواندن سوره ای علاوه بر سوره منهیه زیاده در صلاة است و فرض این است که زیاده عمدی موجب بطلان است

    3. نهی از جزء به معنای تقید مرکب به عدم جزء است یعنی نماز نسبت به آن جزء به شرط لا است پس اتیان جزء مانع است

    2. اما اگر در جزء قید وحدت معتبر نباشد باز هم باطل است به دو دلیل اول

نکته : دلیل دوم دلالت داشت بر بطلان صلاة با زیاده عمدی مطلقا چه قصد زیاده بشود یا نه چرا که زیاده هم جنس جزء دیگر است و بنابر مبنای مرحوم نایینی اگر جزء زائد هم جنس باشد با دیگری زیاده صدق می کند حتی اگر قصد زیاده نباشد.

مبانی علما در صدق ازدیاد با اتیان جزء زائد

    1. قصد زیاده موجب صدق ازدیاد است مطلقا چه هم جنس باشند یا نباشند

    2. مرحوم نائینی :اتیان مشاکل یک جزء حتی بدون قصد زیاده موجب ازدیاد است و در غیر مشاکل با قصد زیاده صدق ازدیاد می کند[3]

    3. آقای خوئی: در رکوع و سجده بدون قصد جزئیت ازدیاد است و در غیر رکوع و سجده با قصد جزئیت صدق ازدیاد می کند


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo