< فهرست دروس

درس تفسیر استاد الهي زاده

91/01/26

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: تفسیر آیۀ 67 (2)
 «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرين»
 انسجام درونی جملات آیه
 گفتیم این آیه از4 جمله تشکیل شده که دو به دو با هم مرتبط اند جملۀ دوم با حرف واو بر جملۀ اول عطف شده و جملۀ چهارم تعلیل جملۀ سوم است. واین چهار جمله با همدیگر پیوستگی دارند که در غالب سیاق خود را نشان می دهد و از انسجام این چهار جمله نکات تازه ای به دست می آید.
 یا أیها الرسول: وجود أیها و وصف رسول حکایت از تعظیم و ابراز محبت خدا به ایشان دارد (ای رسول عزیز و گرامی ما).
 بلّغ: ابلاغ یعنی اطلاع رسانی، اما تبلیغ یعنی به گوش جان مخاطب رساندن و اتمام حجت.
 ما أُنزل إلیکَ مِن ربّک:
 آیا مراد از آنچه به رسول خدا نازل شده و باید آن را تبلیغ کند وحی قرآنی است یا وحی رسالی؟
 اقسام وحی
 وحی بر دو قسم است : 1. وحی قرآنی 2.وحی رسالی. وحی رسالی به پیامبر کمک می کند تا بتواند وحی قرآنی را تبیین کند. شاهد ما بر این مطلب، این آیه است که فرموده: «بِالْبَيِّناتِ وَ الزُّبُرِ وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُون» نحل/44 در این آیه مراد از ذکری که به پیامبر فرستاده شده خود قرآن نیست بلکه مراد از ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ قرآن است و معنای این جمله چنین می شود: ما مطالبی را با وحی رسالی به سوی تو فرستادیم که بدان وسیله آنچه که از قرآن برای مردم فرستاده شده را تبیین کنی. منتهی الیه نزول قرآن مردم هستند اما وحی قرآنی به وسیلۀ وحی رسالی تبیین می شود . اگر این دو یکی می بود باید می گفت لتبینه لناس.
 تبلیغ فعلی وصایت و امامت امیرالؤمنین علیه السلام
 آری بر رسول خدا صلی الله علیه وآله وحی شده که باید علی علیه السلام را به عنوان امام و وصی خودت تبلیغ کنی. بنایراین جملۀ «بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّك» ناظر به شرح آیۀ ولایت (55و56مائده) است یعنی برای مردم تبیین کن که مصداق آیه 55 علی علیه السلام است.
 در این آیه مسألۀ ابلاغ و حتی تبلیغ مطرح نیست بلکه فراتر است. ابلاغ وتبلیغ قبلاً هم انجام شده در جلسه ای که به دنبال نزول آیه «وَ أَنْذِرْ عَشيرَتَكَ الْأَقْرَبين» شعراء/214 تشکیل شد فرمود اولین کسی که به من ایمان آورد وصی و جانشین من خواهد بود. و هرگاه حضرت برای شرکت در جنگها مهیا می شد علی علیه السلام را جانشین خود قرار می داد آن هم در مدینه که مقرّ حکومت پیامبر بود و در یکی از همین موارد (غزوه تبوک) بود که حدیث منزلت نازل شد که آیا تو دوست نداری جانشین من باشی و جایگاهت نسبت به من همچون هارون نسبت به موسی باشد؟
 وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ: چرا بعد از فعل امر بَلِّغْ به جای وإن لم تُبَلّغ فرمود وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ؟ تفعل علاوه بر تبلیغ قولی تبلیغ فعلی را هم شامل می شود جهازهای شتر باید روی هم قرار گیرد و پیامبر دست علی را باید بالا ببرد آن هم در میان مردمی که از حج بر می گشتند و چون حجة الوداع بود همه شرکت کرده بودند این امر کاملاً محسوس باید انجام گیرد.
 فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ: این آیه وقتی نازل شد که بخش عظیمی از آیات قرآن نازل شده و پیامبر بخشی از رسالت را انجام داده بود (ماضی بودن بلّغتَ) کدام بعض است که مساوی تمام احکام و رسالت پیامبر است. باید مطلبی جدید غیراز احکام شرعی باشد حکم شرعی، قانون را مشخص می کند و حکم ولایی برای اجرای همین قانون است. به قرینه اقامه در آیات قبل و بعد در این آیه مراد حکم ولایی است .رسالته: یعنی رسالت خدا. حکم ولایی که در سورۀ مائده آمده غیر از حکم شرعی بلکه برای اجرای احکام شرعی است. نصب ولی برای اجرا و پیشبرد دین است. رسالت در قالب امامت تداوم می یابد. این جملۀ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ... در مقام تهدید است و مراد از تهدید، تلازم عدم تبلیغ فعلی با عدم تبلیغ قولیِ همۀ رسالت است یعنی انجام ندادن این کار مساوی عدم انجام رسالت است. پیامبر از جان خود نمی ترسید آنچه رسول خدا خوف آن را داشت به خطر افتادن مقام رسالت بود که خدا فرمود من آن را تضمین می کنم وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاس از شر مردم (نا آگاهی مردم) اگر ایشان داماد خود را به عنوان خلیفۀ خود معین کند یک عده توطئه گر شایع خواهند کرد که همۀ اینها بهانه بود دیدید داماد خودش را به ریاست رساند! گروه کافری که این شبهه را ایجاد می کنند از جمله إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرين در انتهای همین آیه فهمیده می شود. مردم از اصل دین بر می گشتند. پس در صورتی که مسأله امامت علی علیه السلام توسط پیامبر بیان می شد وحی و نبوت در خطر بود اما وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاس خدا تو را حفظ می کند از شرّ مردم خدا نمی گذارد توطئه های کفار به سرانجام برسد: إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرين خدا کافران را موفق نمی کند «الکافرین» در سیاق آیه یعنی کافرین به ولایت علی علیه السلام و آنان که به این حکم الهی که از سوی پروردگار نازل شده کافرگشتند و خدا آنها را موفق نخواهد کرد. بنابراین در این آیه تبلیغ چهره به چهرۀ فعلی انجام شد.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo