موضوع: تفسیر آیۀ 69 مائده

 ِ«إنّ الَّذينَ آمَنُوا وَ الَّذينَ هادُوا وَ الصَّابِئُونَ وَ النَّصارى‌ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ عَمِلَ صالِحاً فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُون‌» مائده/69

 آیا این آیه، پلورالیسم دینی را اثبات می کند؟ (کثرت گرایی) و تعدد حق. اگر جمله مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ عَمِلَ صالِحاً نبود مثبِت پلورالیسم بود. اما معیار، عمل به حجت زمان است. معیار ایمان وعمل است. نه اسماء و صرف تسمیه به الذین آمنوا یا هادوا یا نصاری. معیار، ایمان به خدا و روز قیامت است. اما جمع این دو گروه از یک طرف ناظر به واقعیت های اجتماعی است. آنچه برای خدا مهم است اگر کسی حقیقتاً ایمان به خدا و روز قیامت داشته باشد و اهل عمل صالح باشد، فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُون. معیار نجات از آتش، ایمان به خدا و قیامت و عمل صالح است.

 شرط ایمان واقعی

 یهود و نصاری که به پیامبر ایمان نیاوردند شرط ایمان را ندارند. تنها گروهی که این معیار را دارند، کسانی هستند که به وحی قرآنی و رسالت محمدی (ص) ایمان آورده اند. کسی که حجت خدا و قرآنی را که بر او نازل شده، قبول ندارد به خدا ایمان ندارد. «قاتِلُوا الَّذينَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَ لا يُحَرِّمُونَ ما حَرَّمَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ لا يَدينُونَ دينَ الْحَقِّ مِنَ الَّذينَ أُوتُوا الْكِتابَ حَتَّى يُعْطُوا الْجِزْيَةَ عَنْ يَدٍ وَ هُمْ صاغِرُون» توبه/29 کسانی که از اهل کتاب ایمان به خدا و روز قیامت ندارند را از آن ها جزیه بگیرید. با یک آیه نظر قرآن مشخص نمی شود باید نگزش موضوعی به آیات هم موضوع داشت. روایات را هم در تفسیر باید دید، بعد اظهار نظر کرد. پس جهت گیری این آیه تعیین شاخصی برای مدعیان ایمان است.

 معنای ایمان

  ایمان علم تنها نیست، بالاتر از علم است.در علم محمول حمل بر موضوع می شود، اما در ایمان محصول علم با دل گره می خورد. اعتقاد یعنی گره خوردن علم به دل. تجلی عملی هم باید داشته باشد. اعتقاد با التزام عملی را ایمان گویند.

 آمَنَ بِاللَّهِ: شیطان ربوبیت تشریعی خدا را قبول ندارد. توحیدی که قرآن مطرح کرده عمیق تر، وسیع تر و جامع تر از سایر کتاب هاست. کسی که این سطح توحید را قبول نکند ایمان به خدا ندارد.

 تورات کنونی سخنی از معاد ندارد اما ثلث قرآن دربارۀ معاد است.

 تفاوت عمل صالح با عمل نیک

 وَ عَمِلَ صالِحاً: عمل گاهی حسن است گاهی صالح. این دو تفاوت رتبی دارند عمل حسن یعنی خوب در برابر عمل سیّئ. اگر عمل نیک به جا هم باشد ورعایت اهم و مهم را بکند، این می شود صالح.آیا عمل یهود و نصاری به جاست. به جا، قرآن و ولایت رسول خداست. به جا بودن آن لازمه دارد یکی جهت عصر علمی که قرآن است، یکی رسول خدا.

 فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ : چه رابطه ای بین «إنّ الَّذينَ آمَنُوا» و «مَنْ آمَنَ» وجود دارد؟ «مَنْ آمَنَ» یک جمله کامل است. تقدیر: من آمن منهم، گویا بدون عطف که آمده عدم عطف کمال اتصال را می رساند. یعنی مَن آمن حقیقت بحث و شاخص است. از مَن آمن می شود خبر برای جمله إن الذین أمنوا. که منهم محذوف است.

 خوف نسبت به پیش رو وآینده ماست ترس قبل از وقوع است. می ترسد اینگونه شود. حزن از گذشته است کسی که ایمان دارد نسبت به آینده نه ترسی دارد و نه از گذشته محزون است. رجاء به خدا در مقابل خوف است. چون طبق ضابطه عمل کرده، جبران الهی گذشته را جبران می کند. خوفٌ نکره در سیاق نفی یعنی هیچ خوفی ندارد. این ترکیب قوی تر از وَ لا هُمْ يَحْزَنُون است.