موضوع: تفسیر آیات 78-79

 «لُعِنَ الَّذينَ كَفَرُوا مِنْ بَني‌ إِسْرائيلَ عَلى‌ لِسانِ داوُدَ وَ عيسَى ابْنِ مَرْيَمَ ذلِكَ بِما عَصَوْا وَ كانُوا يَعْتَدُونَ *كانُوا لا يَتَناهَوْنَ عَنْ مُنكَرٍ فَعَلُوهُ لَبِئْسَ ما كانُوا يَفْعَلُونَ» مائده/79-78

 تناسب و جایگاه آیات

 آیات قرآن با آیات قبلی یا پیوستگی لفظی دارد یا پیوستگی موضوعی و یا پیوستگی غرضی که از این سه نوع پیوستگی به سیاق تعبیر می شود. به ترتیب، سیاق لفظی، سیاق موضوعی و سیاق غرضی.

 پیوستگی یا سیاق لفظی

 در پیوستگی لفظی یا یک آیه ادامۀ جمله است مثل سوره ناس که یک جمله بیشتر نیست. در پیوستگی بین جملات برای نشان دادن آن گاهی از حروف عطف استفاده می شود. گاهی ضمایر غایب عامل پیوستگی هستند و مرجع ضمیر در آیۀ قبل است. گاهی مشار الیهِ اسم اشاره در آیۀ قبل است. گاهی اشتراک لفظی و اسلوبی عامل پیوستگی لفظی می شود.

 پیوستگی یا سیاق موضوعی:

 یک آیه از لحاظ موضوع، ادامۀ آیۀ قبل است نظیر قصص انبیاء که هر پاراگراف قطعه ای از زندگی آنها را بیان می کند. آیۀ مورد بحث ما نیز با آیات قبلی پیوستگی لفظی و یا اشتراک اسلوبی ندارد، اما استمرار بحث گذشته است همچنان که آیات قبلی راجع به بنی اسرائیل بود در این آیه هم موضوع عوض نشده و بحث اهل کتاب ادامه یافته است. پس این آیه با قبل پیوستگی موضوعی دارد.

 پیوستگی یا سیاق غرضی:

 لایۀ سوم از پیوستگی، پیوستگی غرضی است که آن را سیاق غرضی می نامیم. آیاتی که دربارۀ امامت و ولایت هست برجسته سازی شده و اینگونه نیست که با قبل و بعد هیچ ارتباطی نداشته باشد بلکه ارتباط غرضی دارد نظیر آیۀ 55 مائده که در آیۀ قبلش از پذیرش ولایت یهود نهی کرده است و بعدش نیز نهی از ولایت غیر است، در آیۀ 55 موضوع عوض شده زیرا قبلش دربارۀ یهود و نصاری بود و این آیۀ دربارۀ جعل ولایت علی علیه السلام است ولی از یک سیاق و غرض تبعیت می کند. آیۀ تطهیر نیز اگر درآن سیاق موضوعی که هست قرار نمی گرفت مراد از اهل بیت معلوم نبود جایگاه آیه می رساند که این بیت بیت خاصی باید باشد. قبل و بعدش بیوت آمده ضمایر هم مذکّر است.

  پیوستگی موضوعی در آیۀ 78 مائده:

  لُعِنَ الَّذينَ كَفَرُوا: فعل لُعن مجهول است فاعل لعن غیر از داوود و عیسی علیهما السلام بوده، فاعل لعن خدا بوده و این دو پیامبر بیان کنندۀ لعن بودند عَلى‌ لِسانِ داوُدَ وَ عيسَى. این یک برداشت است که باید با نص و ظاهر تأیید شود.

 سبب ملعون شدن بنی اسرائیل

 هر برداشت هرگاه با نص یا ظاهری از قرآن تأیید شود معتبر خواهد بود. ما نیز در اینجا برای این برداشت که خدا لعن کرده نه داوود و عیسی، به آیۀ «فَبِما نَقْضِهِمْ ميثاقَهُمْ لَعَنَّاهُم» مائده/13 به عنوان مؤید تمسک می جوییم. این لعن از خدا شروع شده و می تواند لعن ملائکه و انبیاء عظام هم به آنها اضافه شود.

  الَّذينَ كَفَرُوا: خود وصف کافر مشعر به علیت است یعنی به خاطر کفرشان لعن شدند. در آیۀ 13مائده علت لعن را به خاطر نقض میثاق ذکر می کند فَبِما نَقْضِهِمْ ميثاقَهُمْ لَعَنَّاهُم. مؤید دیگر ما آیۀ «قُلْ هَلْ أُنَبِّئُكُمْ بِشَرٍّ مِنْ ذلِكَ مَثُوبَةً عِنْدَ اللَّهِ مَنْ لَعَنَهُ اللَّهُ وَ غَضِبَ عَلَيْهِ وَ جَعَلَ مِنْهُمُ الْقِرَدَةَ وَ الْخَنازيرَ وَ عَبَدَ الطَّاغُوتَ أُولئِكَ شَرٌّ مَكاناً وَ أَضَلُّ عَنْ سَواءِ السَّبيل» مائده/60 می باشد که فاعل لعن را خدا معرفی کرده است و نیز از عبارت «وَ أَضَلُّ عَنْ سَواءِ السَّبيل» در این آیه استفاده می شود که مراد از «وَ ضَلُّوا عَنْ سَواءِ السَّبيل» در آیۀ قبل اهل کتاب هستند. نظام لفظی قران یک نظام وارۀ شبکه ای کد گذاری شده ست هر واژه کدی است برای گردآوری آیات مشابه.

  مِنْ بَني‌ إِسْرائيلَ: در اینجا مطلق کفار را نمی گوید، بلکه اینها کافران حرفه ای بهانه گیر و پیمان شکن هستند. جار و مجرور مِنْ بَني‌ إِسْرائيلَ، الَّذينَ كَفَرُوا را قید می زند. خدا دو گونه رحمت دارد: رحمت رحمانیه (تکوینی) و رحمت رحیمیه(تشریعی) که هدایت است. گفته شده کسی که ملعون شده از رحمت رحیمیه محروم می شود اما به نظر ما لعنت فراتر از این است و حتی ازرحمت رحمانیه هم محروم می شود. زیرا کسانی که ملعون شدند ازنعمت رحمانیه هم محروم شدند. یک گروه را حضرت داوود(ع) لعن کردند و تبدیل به میمون شدند وَ جَعَلَ مِنْهُمُ الْقِرَدَةَ مائده/60 گروهی را هم عیسی(ع) لعن کرد که به خوک تبدیل شدند وَ الْخَنازيرَ. آنان از موهبت انسانیت هم محروم شدند. جریات قرده مربوط به اصحاب سبت است که با کلاه شرعی می خواستند در روز یک شنبه ماهی های جمع شده در حوضچه ها را صید کنند «وَ لَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذينَ اعْتَدَوْا مِنْكُمْ فِي السَّبْتِ فَقُلْنا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خاسِئينَ» بقره 65 و نیز «كَما لَعَنَّا أَصْحابَ السَّبْت»نساء47 . بعد از این همه آیات بینات باز گفتند مائده ای از آسمان برایمان نازل کن. در آیه «قُلْ هَلْ أُنَبِّئُكُمْ بِشَرٍّ مِنْ ذلِكَ مَثُوبَةً عِنْدَ اللَّهِ مَنْ لَعَنَهُ اللَّهُ وَ غَضِبَ عَلَيْهِ وَ جَعَلَ مِنْهُمُ الْقِرَدَةَ وَ الْخَنازيرَ وَ عَبَدَ الطَّاغُوتَ أُولئِكَ شَرٌّ مَكاناً وَ أَضَلُّ عَنْ سَواءِ السَّبيلِ» مائده/ 60 رابطۀ بین لعنت و محرومیت از مواهب طبیعی را بیان می کند که تبدیل به میمون و خوک شدند.

 بحث روایی

 عن أبی عبد الله علیه السلام قال: «لُعِنَ الَّذينَ كَفَرُوا مِنْ بَني‌ إِسْرائيلَ عَلى‌ لِسانِ داوُدَ وَ عيسَى ابْنِ مَرْيَمَ»، «قال: الخنازیر علی لسان داوود و القردة علی لسان عیسی بن مریم».(تفسیر عیاشی، ج1، ص364).

 قال الباقر علیه السلام : «أما داوود، فإنه لعن أهل ایلۀ(نام شهری در ساحل دریای سرخ) لمّا اعتدوا فی سبتهم و کان اعتداؤهم فی زمانه ... فمسخهم الله القردة. فأما عیسی فإنه لعن الذین أنزلت علیهم المائده ثم کفروا بعد ذلک...فصاروا خنازیر و...»

 با دقت در این دو حدیث معلوم می شود روایت دوم عکس اول است که با عرضه بر قرآن روایت اول خلاف قرآن است، زیرا طبق آیه 65 بقره «قرده» مربوط به اصحاب سبت است اما روایت امام باقر علیه السلام با قرآن مطابقت دارد.

 یهودیها بعد از موسی به حضرت داوود ارادت دارند. مسیحیان بررابن باورند که آن حضرت به صلیب کشیده شد تا گناهان امتش بخشیده شود در حالی که خود عیسی(ع) طبق این آیه هر کس که کفر بورزد را لعن کرده بنابراین تصویری که از حضرت عیسی ارائه می شود باقرآن مطابقت ندارد.