درس خارج فقه استاد محسن فقیهی

موضوع: استماع غیبت/ غیبت

قول اول: مطلقا حرام است.

به نظر ما حکم شخصی که غیبت شونده را متجاهر نمی‌داند مشخص است و گوش‌دادن به غیبت برای او حرام است.

به نظر ما زمانی که غیبت بودن آن مشخص است اما متجاهر بودن آن مشکوک است پس اصل حرمت برای غیبت آمده است اما متجاهر بودن و استثنا شدن آن مشکوک است؛ بنابراین اصل حرمت در اینجا جاری است و موارد مشکوک هم حرام می‌شوند. وقتی‌که شک می‌کنیم آیا آبروی این شخص حرمت دارد یا نه؟ باید بگوییم اصل آن است که آبروی او حرمت دارد و استماع غیبت او نیز حرام است.

شیخ انصاری می‌فرماید: «المحرّم سماع الغيبة المحرّمة، دون ما علم حليّتها. و لو كان متجاهراً عند المغتاب مستوراً عند المستمع و قلنا بجواز الغيبة حينئذٍ للمتكلم، فالمحكي جواز الاستماع مع احتمال كونه متجاهراً، لا مع العلم بعدمه ... و لكن الأقوى جواز الاستماع إذا جاز للقائل؛ لأنّه قول غير منكر، فلا يحرم الإصغاء إليه؛ للأصل».[1]

اشکال: درصورتی‌که شک در تجاهر داشته باشم،‌ اصل بر حرمت است.

اشکال: مانند بحث غنا که گفتیم ممکن است برای مغنی حلال باشد اما برای شنونده حرام باشد؛ در اینجا هم درست است که غیبت برای گوینده حلال است اما برای شنونده حرام است. هر کس وظیفه خودش را دارد. اصل، حرمت غیبت و حرمت استماع غیبت است مگر آن‌که دلیلی بر جواز اقامه شود.

دلیل اول: ﴿إِنَّ الَّذِينَ يُحِبُّونَ أَن تَشِيعَ الْفَاحِشَةُ فِي الَّذِينَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ﴾.[2]

دلیل دوم: روایات

«الشيخ أبو الفتوح الرازي في تفسيره: عن رسول الله (صلى الله عليه وآله)، أنّه قال: السامع للغيبة أحد المغتابين».[3]

بررسی سند روایت: این روایت مرفوعه بوده بنابراین ضعیف السند است.