درس حدیث استاد محسن فقیهی

موضوع: شرح کتاب چهل حدیث مرحوم امام/ صبر/

آسان شدن صبر

اگر انسان احاطه و آگاهی به عاقبت امور داشته باشد، صبر برایش آسان می‌شود. کسی که مریض می‌شود و به طبیب مراجعه می‌کند و دارو برایش تجویز می‌کند یا او را جراحی می‌کند. تحمل این داروها و جراحی زمانی برای مریض آسان است که فکر می‌کند خوب می‌شود و آینده درخشانی دارد. امید به آینده باعث می‌شود که بیمار، خود را تسلم طبیب کند و طبیب، بدن او را بشکافد اما اگر بداند که خوب نمی‌شود، هیچ‌گاه حاضر نیست که این ناملایمات را تحمل کند؛ لذا هرکس که آینده را بداند، صبر برایش آسان می‌شود.

اینکه مقام معظم رهبری (سلمه‌الله) می‌فرماید: «مشکلات مملکت را برای مردم توضیح دهید» برای همین است. اگر برای مردم توضیح دهند که چنین مشکلی داریم، راه حلش این است و در آینده نزدیک حل خواهد شد، مردم امیدوار شده و تحمل می‌کنند تا آینده خوبی داشته باشند. در جایی که کسی پاسخگو نیست که چرا این مشکل برای مردم پیش آمده است و کی رفع می‌شود، تحملش برای مردم سخت می‌شود.

صبر شیعیان

روایت عجیبی است از امام صادق (علیه‌السلام): «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: إِنَّا صُبُرٌ وَ شِيعَتُنَا أَصْبَرُ مِنَّا قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ كَيْفَ صَارَ شِيعَتُكُمْ أَصْبَرَ مِنْكُمْ قَالَ لِأَنَّا نَصْبِرُ عَلَى مَا نَعْلَمُ وَ شِيعَتُنَا يَصْبِرُونَ عَلَى مَا لَا يَعْلَمُونَ».[1] همه ما ائمه، اهل صبر هستیم ولی صبر شیعیان ما بیشتر است [مثل شما مردم ولایتمدار مؤمن متدین]. [راوی تعجب کرد که چگونه صبر شیعیان بیشتر از ائمه (علیهم‌السلام) است] پرسیدم چگونه صبرشان بیشتر از شما است؟ امام (علیه‌السلام) فرمود: ما بر آنچه می‌دانیم صبر می‌کنیم اما شیعیان بر آنچه نمی‌دانند صبر می‌کنند.

آگاهی ائمه (علیهم‌السلام)

امام حسین (علیه‌السلام) در کربلا چقدر صبر کرد و تمام ائمه ما مصیبت‌های بزرگی دیدند و تحمل کردند اما آنان آگاه بودند و آینده را کاملاً می‌دیدند، بهشت و جهنم را می‌دیدند و حقایق عالم را می‌دانستند؛ لذا صبر برایشان آسان بود و به جزای خیرشان می‌رسند. آقا علی اکبر، خدمت امام حسین (علیه‌السلام) آمد و گفت: «جگرم از تشنگی می‌سوزد». امام حسین (علیه‌السلام) فرمود: «به‌زودی از دست جدّت سیراب می‌شود». این جمله امام حسین (علیه‌السلام) برای آن‌ها یقین است که پیامبر (صل الله علیه و آله) ظرف آب را به دست گرفته و منتظر است تا علی اکبر شهید شود تا به دست جدّش سیراب شود. وقتی این جمله را امام حسین (علیه‌السلام) به علی اکبر فرمود، علی اکبر با قدرت جنگید و مبارزه کرد درحالی‌که به آینده خودش کاملاً یقین داشت.

تحمل ناملایمات برای ائمه (علیهم‌السلام) آسان بود چون آینده مانند آینه برایشان کاملاً روشن بود و به حق‌الیقین و عین‌الیقین رسیده بودند.

انجام وظیفه

اولیاء عالم نیز مقداری همین‌گونه هستند و ثمرات و نتایج اعمال خود را می‌بینند؛ لذا توکل بر خداوند می‌کنند. مرحوم امام (رحمه‌الله) از هیچ کس نمی‌ترسید و از هیچ قدرتی خوف نداشت. همه می‌ترسیدند و گاهی به امام توصیه می‌کردند که برای شما خطر دارد ولی امام می‌دید و اگاه بود. اگر کسی علمش، علم‌الیقین باشد و به یقین کامل برسد، صبر برایش آسان می‌شود. می‌داند که یا پیروز می‌شود یا شهید می‌شود؛ اگر پیروز شود که موفق شده است و اگر شهید شود، بازهم موفق شده است.

این روحیه امام در شهدا، بسیج و سپاه ما وجود دارد، همان‌گونه که مقام معظم رهبری از هیچ قدرتی ترس ندارد. می‌داند آنچه وظیفه است باید انجام داد؛ ممکن است پیروز شویم یا شهید شویم که در هر دو صورت ما پیروز هستیم.

بنابراین یکی از چیزهایی که خیلی مهم است، تشخیص آینده و هدف است.

در جریان حضرت موسی و حضرت خضر (علیهماالسلام) که حضرت خضر کارهایی کرد، حضرت موسی تاب نیاورد و می‌پرسید که چرا این کار را کردی. حضرت خضر (علیه‌السلام) می‌فرمود که صبر کن اما حضرت موسی (علیه‌السلام) چون دلیل آن را نمی‌دانست اب نمی‌آورد و پرسش می‌کرد.

اگر انسان بداند که کارهای این آقا و رهبر بزرگوار ما از روی مصالح است، خیالش راحت می‌شود مانند کسی که وکیل انسان می‌شود و انسان چون به او اعتماد دارد که حتماً از منافعش دفاع می‌کند، شب را راحت می‌خوابد. کسانی که به ولایت فقیه اعتقاد دارند و می‌دانند که کارها را از روی مصلحت انجام می‌دهد، می‌توانند صبر کنند.

برای تحمل و صبر باید به آینده امیدوار بود؛ لذا مقام معظم رهبری مکرر می‌فرماید که مردم را ناامید نکنید. کسانی که مردم را ناامید می‌کنند، به این مملکت خیانت می‌کنند.

شیوه برخورد با مشکلات

امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «إحتمل ما يمرّ عليك فانّ الاحتمال ستر العيوب و إنّ العاقل نصفه إحتمال و نصفه تغافل‌».[2]

امام علی (علیه‌السلام) توصیه می‌کند مشکلاتی که در جامعه به وجود می‌آید را تحمّل کن، وقتی تحمل کنی، عیب‌ها، پوشیده می‌ماند، آبروی افراد حفظ می‌شود. عاقل باید در روابط اجتماعی این‌گونه رفتار کند که نصفش احتمال و نصفش تغافل باشد. در روابط زناشویی، کاری و اجتماعی که گاهی اختلافاتی به وجود می‌آید باید پنجاه درصد، احتمال باشد که ممکن است دروغ می‌گویند یا عده‌ای می‌خواهند فتنه کنند؛ لذا هرچیزی را که می‌شنود باور نمی‌کند. مقداری هم باید تغافل کرد؛ یعنی مثلاً همسر انسان ممکن است اشتباهاتی کند، در این صورت نباید خیلی سخت گرفت و باید خود را به حالت غفلت زد که من متوجه این اشتباه نشدم. نباید به رویش آورد و او را اذیت کرد، این کار درستی نیست. اگر تحمل نکنید و بخواهید برخورد و دعوا کنید، اختلافات زیاد می‌شود و زندگی در عرض چند ماه نابود می‌شود.

هر کسی ممکن است اشتباهاتی جزئی داشته باشد؛ لذا باید چشم‌پوشی کرد و عقل اقتضا می‌کند که انسان صبر کند. صبر باعث می‌شود که انسان در مسائل مختلف، پیروز شود. اگر مشکلی پیش آمده است باید با تفکر، عقل و صبر، مشکل را حل نمود. در مشکلات مملکتی، خانوادگی و ... نباید فوراً عکس‌العمل نشان داد و برخورد کرد بلکه باید با فکر و تأمّل، راه حل مشکل را یافت.

به مناسبت اهانت به پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله)

نکته دیگری که خواستم به آن اشاره کنم، اهانتی است که به ساحت پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله) صورت گرفت. دولت فرانسه، به‌عنوان آزادی بیان، اهانت به پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله) را مطرح و تأیید می‌کند. با اهانت پیامبر عظیم‌الشأن حدود دو میلیارد مسلمان، آزادی بیان، چه معنایی دارد؟

قرآن کریم می‌فرماید: ﴿يرِيدُونَ لِيطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ﴾.[3] قصد دارند که نور خداوند را بپوشانند و خاموش کنند ولی بدانند که موفق نمی‌شوند.

مسلّم است هرچه قدرت انسان بیشتر می‌شود، دشمنان بیشتری هم پیدا می‌کند. هرچه نفوذ پیامبر اسلام در جامعه بشری بیشتر می‌شود، دشمنانش بیشتر دشمنی می‌کنند. آنان باید بدانند که با این کارشان، قلب حدود دو میلیارد مسلمان را جریحه‌دار کردند.

به نظر ما منطق و عقل حکم می‌کند که به‌هیچ‌عنوان، اهانت درست نیست. به انسان معمولی هم نباید اهانت شود چه برسد به یک پیامبر؛ لذا در قانون کشور فرانسه هم اگر کسی به دیگری اهانت کند، او را جریمه می‌کنند. این قانون درستی است. در اسلام نیز، جان، مال و آبروی مردم محترم است. تمام قوانین دنیا قبول دارند که اگر کسی به دیگری اهانت کند، باید جریمه شود. پرسش ما این است که آیا پیامبران الهی، در حد یک شخص عادی نیستند که اهانت به آن‌ها جرم باشد؟ آن‌ها پاسخ می‌دهند که اگر به حضرت موسی یا عیسی هم اهانت شود، ما کاری نداریم. ما می‌گوییم که همه این‌ها اشتباه است. آیات قرآن از حضرت، ابراهیم، موسی، عیسی و ... بسیار تجلیل کرده است. نباید به پیامبران که به اعتقاد میلیاردها انسان یهودی، مسیحی و مسلمان، بالاترین افراد جامعه هستند، اهانت کنید. باید مقدسات همه آن‌ها محترم دانسته شود. اعتراض ما فقط برای اهانت به پیامبر اسلام نیست، اعتراض ما به اهانت به مقدسات همه ادیان الهی است.

همه پیروان ادیان آسمانی باید با هم متحد شوند و با اهانت‌کنندگان به مقدسات الهی برخورد کنند و آن‌ها را از لحاظ تجاری، اقتصادی و اجتماعی تحریم نمایند تا جایی که منفعل شوند و از حرکت زشتشان دست بردارند.

شما در فرانسه خودتان که آن را مهد آزادی می‌دانید، اهانت به یک شخص را جرم می‌دانید اما چرا اجازه می‌دهید که به مقدسات میلیاردها انسان، اهانت شود؟ چرا کاریکاتور حضرت مسیح را می‌کشند و به ایشان اهانت می‌کنند و دنیای مسیحیت ساکت است؟ احترام همه انبیاء باید محفوظ باشد.

نکته دیگری که باید تذکر بدهم این است که در برخورد با آن‌ها ما هم نباید اهانت کنیم. آزادی بیان این نیست که به دیگران اهانت کرد بلکه آزادی بیان آن است که انسان بتواند انتقاد خودش را با ادب بیان کند؛ همان‌گونه که اخیراً مقام معظم رهبری فرمودند که انتقاد اشکال ندارد اما اهانت حرام است.

وقتی کاندیداهای ریاست جمهوری آمریکا به هم اهانت می‌کنند، مردم آمریکا ناراحت می‌شوند. مردم از این حرکت متفرند. اصولاً در همه جای دنیا باید اهانت کردن ممنوع باشد مخصوصاً به شخصیت‌های والا، انبیاء و اولیاء الهی.