درس حدیث استاد محسن فقیهی

موضوع: مقام رضا

ارکان مقام رضا

مقام رضا دو رکن دارد:

رکن اول: بی‌توقعی بنده از خداوند

امام حسین (علیه‌السلام) با آن همه مصیبت و رنج‌ها که در صحنه کربلا دید باز می‌فرماید: «الهی رِضاً بِقَضائِكَ و تَسْليماً لِامْرِكَ»[1] حضرت زینب (سلام‌الله علیها) نیز با آن همه سختی و مصیبت، راضی به رضای خداوند بود. کسی که به مقام رضا برسد، از خداوند گله نمی‌کند. می‌گوید: «خداوندا هر مشکلی برایم پیش آمد سعی کردم که آن را حل کنم اما اگر حل نشد، می‌دانم که تقدیر پروردگار است و من راضی هستم». انسان باید تلاش کند تا مشکل را حل کند ﴿لَيسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى﴾[2] اما اگر با تلاشش حل نشد باید متوجه خداوند باشد و راضی به رضای خداوند باشد. اگر کسی سرطان دارد و با تلاش درمان نشد، باید بداند که امتحان الهی است تا ترفیع درجه بیابد.

رکن دوم: توقع بنده از خویشتن

کسی که مقام رضا دارد، تلاش می‌کند که به خداوند نزدیک شود تا رضای پروردگار را کسب کند. روزی امام سجاد (علیه‌السلام) نماز می‌خواند و عبا از دوشش افتاد. کسی به امام عرض کرد: عبا از روی دوش شما افتاد و توجهی نکردید. حضرت فرمود: کسی که با خدای خودش صحبت می‌کند باید توجه به خداوند داشته باشد و خود را مشغول کار دیگری نکند.

اینکه مقام معظم رهبری (حفظه‌الله) می‌فرماید: «ما باید تحرم را به فرصت تبدیل کنیم» یعنی اگر زمانی مشکلاتی برایم پیش آمد باید سعی کنیم که مشکل را حل کنیم اما بدانیم که این مشکل برای ما مصالحی هم دارد. خیلی از اختراعات حاصل احساس نیاز است. وقتی نمی‌توانیم اجناس مورد نیاز خود را از خارج وارد کنیم باید خودمان تولید کنیم؛ پس به صلاح ما است. وجود برخی از بیماری‌ها یک مصلحتش این است که انسان، اختراعاتی را انجام می‌دهد.

ابتلائات باید برای انسان، فرصت باشد؛‌ با غنیمت‌ شمردن ابتلائات می‌توان به تکامل معنوی و علمی رسید. بچه‌هایی که همه چیز برایشان فراهم است و هیچ نقصی در زندگیشان نیست، به جایی نمی‌رسند؛ زیرا وقتی ابتلائی ندارند، سرشان به سنگ نمی‌خورد و متوجه مشکلات نمی‌شوند. اما کسی که در مقابل مشکلات می‌ایستد، روش حل مشکلات و مبارزه با مشکلات را یاد می‌گیرد، انسان پخته جاافتاده‌ای می‌شود که می‌تواند در مقابل مشکلات دوام بیاورد و موفق شود.

آثار مقام رضا

کسی که مقام رضا دارد در مقابل مشکل اگر توانست آن را حل کند، خداوند را برای این موفقیت شکر می‌کند و اگر موفق به حل مشکل نشود بازهم خداوند را شکر می‌کند و آرامش دارد. این آرامش روحی به او می‌گوید که همیشه وظیفه‌ات را انجام بده. پس یکی از آثار مقام رضا این است که انسان با آرامش زندگی می‌کند.

در بخشی از حدیث معروف و معتبر «أربع مأة» در کتاب «خصال» چنین آمده: «مَنْ رَضِيَ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِمَا قَسَمَ لَهُ اسْتَرَاحَ بَدَنُهُ».[3] کسی که راضی باشد از خداوند به آنچه روزی او شده بدنش در آرامش است (و با آرامش زندگی می‌کند).

امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «إِنَّ اللهَ بِعَدْلِهِ وَقِسْطِهِ جَعَلَ الرَّوْحَ وَالرَّاحَةَ فِي الْيَقِينِ وَالرِّضَا ، وَجَعَلَ الْهَمَّ وَالْحَزَنَ فِي الشَّكِّ وَالسَّخَطِ».[4]

خداوند که عادل است راحتی را در یقین و رضا قرار داده و خداوند غم و اندوه را در شک و نارضایتی قرار داده است.

اگر انسان به رحمانیت، عدل و رازقیت خداوند یقین داشته باشد و راضی به قضای الهی باشد، راحتی و آرامش برای انسان به وجود می‌آید

کسانی که همیشه محزون و غمناک هستند، افرادی هستند که یقین به خداوند ندارند و همیشه ناراضی هستند.

اگر کمی پایت درد می‌کند و دادوفریاد می کنی، سری به بیمارستان‌ها بزن ببین چه خبر است. کمی کمرت درد می‌کند و ناشکری می‌کنی برو ببین که مردم با چه بیماری‌هایی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. مبادا انسان زبانش به ناشکری باز شود. خوشی و شادی انسان در این است که راضی باشد. انبیاء و اولیاء همه مبتلا بودند اما وقتی مؤمن مبتلا می‌شود سعی و تلاشش را می‌کند و در نهایت راضی به قضای پروردگار است.

«إِنَّ أَهْنَأَ النَّاسِ عَيْشاً مَنْ كَانَ بِقَسْمِ اللَّهِ رَاضِياً»[5]

خوش‌ترین انسان در عالم کیست؟ آیا پولدارها خوش هستند. انسان‌های پولداری را می‌شناسم که این‌قدر غصه پول می‌خورند که حساب ندارد و همیشه دعا و ثنایش این است که خداوندا به من پول بده؛ میلیاردها ثروت دارد اما غصه دارد که چگونه آن را نگه دارد و از حوادث حفظ کند. کسی بهترین زن دنیا را دارد اما بازهم ناراضی است؛ پس بهترین زن، خانه و پول داشتن، انسان را راضی نمی‌کند. انسان‌هایی که خانه‌های عالی دارند همیشه به فکر این هستند که بهترش را داشته باشند. این‌ها نشانه این است که به مقام رضا نرسیده‌اند. کسی که به مقام رضا نرسیده وقتی مشکلش حل نشود، غمناک است اما کسی که مقام رضا را دارد می‌گوید: من تلاش خود را کردم و وظیفه‌ام را انجام دادم، اگر شد، شد و اگر نشد، نشد. خداوند نخواسته‌ که این تحقق پیدا کند.

از این رو است که امام (علیه‌السلام) می‌فرماید: خوش‌ترین مردم که عیش خوبی دارند و راحت‌ترین انسان‌های روی زمین هستند کسانی هستند که به قسمت خداوند راضی می‌شوند.

مقام رضا بهترین مقامی است که انسان باید سعی کند که داشته باشد؛ این از صفات انبیاء و اولیاء است. انسان‌های که وارسته شدند و به مقامات معنوی رسیدند، کسانی بودند که رضای به قضاءالله داشتند؛ لذا همه ائمه ما (علیهم‌السلام) این مقام را داشتند و ابتلائات زیادی نیز داشتند. گاهی علمای ما مبتلا به مرض‌هایی می‌شدند اما صبر می‌کردند و راضی به قضای خداوند بودند و می‌گفتند: «الحمد لله که بدتر از این نشدیم».