درس حدیث استاد محسن فقیهی

موضوع:یقین

در مباحث اخلاقی که گذشت اشاره کردیم که یکی از فضایل انسان، رسیدن به مرحله یقین است. یقین لطفی از پروردگار به انسان است که اگر کسی به مرحله یقین برسد، به مقامات عالیه رسیده است.

هدف عبادت

یکی از اهداف عبادت رسیدن به یقین است ﴿وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يأْتِيكَ الْيقِينُ﴾؛[1] باید به‌گونه‌ای خالصانه خداوند را عبادت کنیم تا اینکه به یقین برسیم. رسیدن به یقین آسان نیست که هرکسی به آن برسد بلکه مسیر رسیدن به آن، مشکلاتی دارد.

استعمال واژه یقین در قرآن کریم معمولاً متعلقی ندارد اما گاهی نیز یقین به خداوند یا آخرت بیان شده است.

موانع رسیدن به یقین

برای رسیدن به یقین، باید توجه داشت که چه چیزهایی مانع از رسیدن به یقین می‌شود. یکی از این موانع، حب و دلبستگی به دنیا است. ظواهر دنیا مانند، زن، فرزند، مال و غیره انسان را مشغول به خود می‌کند. اشتغال به مظاهر دنیوی باعث می‌شود که توجه به آخرت کم شود. مظاهر دنیوی بد نیست اما حالت چسبندگی به آن‌ها بد است؛ حالتی که در آن تمام زندگی‌اش را زن و فرزند بداند،‌ تمام زندگی را فدای به دست آوردن مال کند، آن‌قدر برای ثروت تلاش می‌کند که آخرتش را از دست می‌دهد. ﴿يا أَيهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَا لَكُمْ إِذَا قِيلَ لَكُمُ انْفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَرَضِيتُمْ بِالْحَياةِ الدُّنْيا مِنَ الْآخِرَةِ فَمَا مَتَاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِيلٌ﴾؛[2] [3]

«اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ» یعنی خیلی به زمین و مظاهر دنیایی چسبیده‌اید. وقتی گفته می‌شود به جهاد بروید، برایتان سخت است. «أَرَضِيتُمْ بِالْحَياةِ الدُّنْيا مِنَ الْآخِرَةِ» به زندگی دنیا اکتفا کرده‌ و آخرت را رها کرده‌اید. مشکل این است،‌ چیزی که نمی‌گذارد مقامتان بالا برود این است. بودن زن، فرزند و مال دنیا مشکل نیست بلکه وابستگی به آن‌ها مشکل است. نباید بیش از اندازه به این‌ها توجه کرد.

کسی که به یقین می‌رسد، توجه‌اش به مظاهر دنیا، نگاه عبوری است؛ مثل کسی که به شیشه عینک نگاه می‌کند اما سبزه، آب، مردم و غیره را می‌بیند. این دنیا هم ارزشمند است اما در صورتی که برای رسیدن به آخرت باشد. انسان ممکن است چند سالی در دنیا بماند اما از اینجا عبور می‌کند، معاد و آخرت، جای اصلی ما است. کسی که شیشه عینک را تمیز می‌کند برای این است که بهتر ببیند، ‌نگاه به شیشه عینک، نگاه آلی است. از مسیر دنیا باید به خدا رسید. اگر به زن و فرزند، علاقه‌مند هستید برای خدا باشد؛ هر لذتی که از دنیا می‌برید، مسیر را الهی قرار دهید.

من که در مظاهر دنیا غرق هستم، چه کنم که یقین و توکلم به خدا زیاد شود؟ باید از خود خداوند کمک بگیرم؛ خداوند می‌فرماید ﴿وَاعْبُدْ﴾؛[4] برو و عبادت کن. از نماز، خمس، زکات و غیره، کمک بگیر. واجبات زیاد است اما خداوند بر روی برخی از واجبات بیشتر تأکید کرده است تا بتوانی مقداری حرکت معنوی داشته باشی. یکی از این واجبات، نماز است که باعث می‌شود انسان اوج بگیرد.

راه دیگر، گذشت از مال است. پرداخت خمس و زکات باعث می‌شود که انسان به مقام بالایی برسد و به مرحله یقین برسد.

وابستگی به مظاهر دنیایی برای انسان مشکل‌ساز است، باعث می‌شود که از خدا فاصله بگیرید. از آنچه خداوند به تو نعمت داده استفاده کن اما وابسته به آن نشو. اگر روزی از بین رفت، ناراحت نشو.

نماز در خون

روزی سید رضی (رحمه‌الله) به برادر بزرگ‌ترش سید مرتضی (رحمه‌الله) اقتدا کرده بود،‌ نمازش را ترک و فرادا خواند. سید مرتضی (رحمه‌الله) ناراحت شد که چه شده که سید رضی (رحمه‌الله) در نماز جماعت او شرکت نکرد. علت را از برادر خود جویا شد. سید رضی (رحمه‌الله) پاسخ داد: در میانه نماز دیدم که شما در خون هستید. سید مرتضی (رحمه‌الله) گفت: قبل از نماز خانمی از مسئله‌ای درباره حیض پرسید و ذهن من درگیر آن مسئله شد و در نماز هم درباره پاسخ مسئله فکر می‌کردم.

مقام سید رضی (رحمه‌الله) چقدر بالا است که می‌بیند ذهن برادرش در نماز به چه مشغول است. می‌بیند که با خدا صحبت می‌کند اما ذهنش درگیر مسئله حیض است.

وابستگی‌ها ما را از خداوند دور می‌کند پس باید توجه داشته باشیم که ﴿وَأَنَّ إِلَى رَبِّكَ الْمُنْتَهَى﴾.[5]

انفاق خالصانه

مرحوم سید مرتضی(رحمه‌الله) ، ثروت بسیاری داشت. روزی به نزد سلطان وقت رفت و گفت: من حاضرم همه ثروتم را به شما بدهم اما یک خواهش دارم که مذهب شیعه را به رسمیت بشناسید. برای اینکه شیعیان در تقیه نباشند و مانند اهل سنت بتوانند کارهای خود را انجام دهند.

این گذشت از مال باعث می‌شود که انسان به مرحله یقین برسد. کسی که یقین به آخرت و خداوند دارد، از برای خدا از اموالش گذشت می‌کند. می‌داند که مالش گم نمی‌شود و محفوظ است. برخی انسان‌ها اموال خود را در گاوصندوق نسوز می‌گذارند تا از آسیب و دزد در امان باشد، کسی که اموالش را در راه خدا انفاق می‌کند بسیار قوی‌تر از آن صندوق نسوز برای انسان حفظ می‌شود و برای آینده ذخیره می‌شود.