مقدمة المؤلف/ علم ارزش غیری دارد/ روش ملاصدرا در نوشتن اسفار/ اشاره به مکتب تفکیک و نقد آن/ج1/ ص 1 تا 18

 علم ارزش غیری دارد

 (آیت الله مظاهری می فرمایند که قرآن بسیار مؤدبانه صحبت می کند. اما در مورد عالم بی عمل چنین صحبت نکرده است. خداوند در قرآن در مورد عالم بی عمل می فرماید: «مثله کمثل الکلب» و یا« مثلهم کمثل الحمار». بنابر این علم ارزش ذاتی ندارد.

 در کتاب«علم و حکمت در قرآن و حدیث» نوشته آقای ری شهری روایات بسیاری نقل شده مبنی بر اینکه علم مقدمة عمل است. علم شرط سعادت است نه عامل منحصرة سعادت.)

 قال علی علیه السلام: العلم أول دلیل و المعرفة آخر نهایة.

 قال علی علیه السلام: العلم یرشدک والعمل یبلغ بک الغایة.

 (این دو روایت می فرمایند علم مقدمة عمل است و عمل مقدمة معرفت است. پس علم غیر از معرفت است. علامة در تفسیر المیزان/ ج5 ذیل آیه 105 سورة مائدة یعنی« علیکم أنفسکم» می فرمایند معرفة النفس غیر از علم النفس است. معرفت نفس شناخت شخصی نفس است اما علم النفس شناخت کلی نفس است. منظور از معرفت نفس، علم حضوری و شهودی به نفس است. شاید منظور از آیة «و اعبد ربک حتی یأتیک الیقین» نیز همین باشد یعنی معرفت.

 کلام ملاصدرا در این قسمت دارای اشکالات عدیدة است. یکی از اشکالات این است که این بحث مبنی بر این است که هر درک حصولی مسبوق به علم حضوری است. اما این سخن او درست نیست. )

 روش ملاصدرا در أسفار

 (ملاصدرا در اسفار/ ج1/ ص 10 و 85 به روشش اشاره کرده است. ملاصدرا خود گفته است گاهی حرف دیگران را نقل می کنیم اما نمی گوییم این کلام حرف دیگران بوده است. سپس شروع به نقض و ابرام می کنیم. در واقع باید نظر ملاصدرا را از این نقض و ابرام ها به دست آوریم.

 ملاصدرا اسفار/ج1/ ص11 می گوید: « و إني لأستغفر الله كثيرا مما ضيعت شطرا من عمري- في تتبع آراء المتفلسفة و المجادلين من أهل الكلام و تدقيقاتهم و تعلم جربزتهم في القول و تفننهم في البحث حتى تبين لي آخر الأمر بنور الإيمان و تأييد الله المنان أن قياسهم عقيم و صراطهم غير مستقيم...‌» این عبارت برای فهم چیستی حکمت متعالیة بسیار مهم است.

 در ص 12 همین جلد می گوید: « فأفلح ببركة متابعته و أنجح.» فلاح یعنی رستگاری و سعادت خود ملاصدرا در این جمله تأکید دارد که سعادت به خاطر پیروی از پیامبر حاصل می شود نه علم تنها. این کلام آخوند با مبنای خود ایشان که سعادت را در خود علم می دانند مخالف است. بله این حرف مطابق نظر ما استاد فیاضی است که علاوه بر علم، ایمان وعمل صالح نیز احتیاج است. ملاصدرا این جمله می گوید تزکیة مقدمة علم است. علم مقدمة عمل است و عمل مقدمة معرفت است.

 منظور از تزکیه متعبد نبودن نسبت به غیر معصوم است. باید دنبال حق بود نه دنبال ملاصدرا. نه طرفدار فیلسوف باش و نه دشمن او.

 برای تزکیة مراجعه شود: بحار/ ج1/ ص 224 حدیث عنوان بصری.

 آیت الله مصباح می فرمایند آنقدر طلبه کار واجب دارد که حج باید یک بار برون و آن هم واجب. زائد بر آن حرام است زیرا انسان را از کار طلبگی اش بازمی دارد.

 این حرف مکتب تفکیک که ما به دنبال عقل می رویم تا دست ما را به دست نبی و وحی بدهد و بعد از دیگر با عقل کاری نداریم حداقل دو اشکال اساسی دارد. اولا: علت محدثة، علت در بقاء نیز هست. اگر عقل را کنار بگذاریم، زیرآب وحی را زده ایم. ثانیا: خود وحی دستور داده به دنبال عقل برویم.)