السفر الأول/ المسلک الأول/المرحلة الأولی/ المنهج الأول/ الفصل السابع/ توضیح و تنبیه/ مدار اتحاد همیشه وجود است/ انواع اتحاد/ دلیل بر اصالت وجد از راه صدق حمل شایع/ ج1/ ص 67

 جهت اتحاد میان دو متحد، همواره وجود است

 (مراد از تمایز وجود و ماهیت در ادراک، مجرد تمایز مفهومی نیست زیرا تمایز مفاهیم، معلول تمایز معانی است. همانطور که تمایز مفاهیم، دلیل بر تمایز معانی است.

 (در ظرف ادراک و تحلیل عقل وجود را از ماهیت منفک می کنیم و الا در خارج با اینکه دو معنا هستند، یک وجود دارند. اما در ذهن هم مفهوم ایندو متمایز است هم معنایشان.)

 جهت اتحاد میان دو متحد، همواره وجود است. زیرا اتحاد که همان هوهویت است، مستلزم تغایری است که همان تغایر معانی است و مستلزم وحدتی نه اتحاد است که همان وحدت وجود است؛ [1] خواه اتحاد ذاتی باشد، یا عرضی.

 انواع اتحاد

 (اسفار/ ج1/ ص 67 و ج2/ ص 36 و 94)

 1 اتحاد ذاتی یا بالذات: و هو قسمان:

  الف: ما یکون فیه احد المتحدین ذاتیا للآخر و هو قسمان:

  1: الشیء الآخر وجود: الانسان موجود و بالعکس

  الناطق موجود و بالعکس

  الحیوان موجود و بالعکس

  2: الشیء الآخر ماهیة: الانسان حیوان و بالعکس

  الانسان ناطق و بالعکس.

  ب: و ما یکون المتحدان فیه ذاتیین لامر ثالث: الحیوان ناطق

 2 عرضی: و هو قسمان:

  الف: ما یکون فیه احد المتحدین عرضیا للآخر و هو قسمان:

  1 - و الآخر وجود: الکاتب موجود و بالعکس

  2 و الآخر ماهیة: الانسان کاتب و بالعکس

  الحیوان کاتب و بالعکس

  الناطق کاتب و بالعکس

  ب: و ما یکون المتحدان عرضیین لامر ثالث: الکاتب شاعر

 

 جهت اتحاد همواره وجود است. که خود دو قسم است:

  الف: اگر یک طرف اتحاد وجود است: هلیت بسیطة.

  ب: هیچ یک از طرفین اتحاد وجود نیست: هلیت مرکبة . «الإنسان حیوان» یعنی هر دو معنا در وجود اتحاد دارند.

 (در نظر ما استاد فیاضی ماهیت حد عدمی نیست. از مؤیداتش کلمات آخوند در همین صفحه اسم.

 مفاد حمل اولی ذاتی اتحاد نیست بلکه وحدت است که تغایر اعتباری دارند. زیرا معنای موضوع و محمول یکی است.

 کلام آخوند در این صفحه به سیاق استدلال نیست اما استاد جوادی و استاد مصباح از این بیان آخوند، استدلال اصطیاد کرده اند. اما خود آخوند در مقام استدلال نیست اگرچه خود آخوند همین استدلال اصطیاد شده را در مشاعر آورده است.)

 استدلال بر اصالت وجود از راه صحت حمل شائع: [2]

 1 لو لم یکن الوجود اصیلا، لم یصدق حمل شائع اصلا.

 2 لکن قد یصدق حمل شائع. ک« الواجب موجود»

 با توجه به آن چه گفته شد، معلوم شد طرفین اتحاد می توانند هر دو موجود بالذات باشند.

 موجود تقسیم می شود به:

 (در کلام آخوند اصیل یعنی موجود بالذات. و اعتباری یعنی چیزی که موجود بالذات نیست. اما در کلام علامة اصیل یعنی موجود و اعتباری یعنی غیر موجود)

 و بعد إثبات هذه المقدمة نقول إن جهة الاتحاد في كل متحدين هو الوجود سواء كان الاتحاد أي الهوهو بالذات كاتحاد الإنسان بالوجود أو اتحاده بالحيوان أو بالعرض كاتحاد الإنسان بالأبيض فإن جهة الاتحاد بين الإنسان و الوجود- هو نفس الوجود المنسوب إليه بالذات و جهة الاتحاد بينه و بين الحيوان هو الوجود المنسوب إليهما جميعا بالذات و جهة الاتحاد بين الإنسان و الأبيض هو الوجود المنسوب إلى الإنسان بالذات و إلى الأبيض بالعرض‌. الحكمة المتعالية فى الاسفار العقلية الاربعة، ج‌1، ص: 67