السفر الأول/ المسلک الأول/ المرحلة الأولی/ المنهج الثالث فی الوجود الذهنی/ الفصل الثالث فی اشکالات الوجود الذهنی/الإشکال الأول/ تحقیق و تفصیل/ اشکالات استاد بر بیان آخوند در حمل شایع/ ج1/ص 292و 293

2 سؤال : هل مرجع الحمل الشایع إلی کون الموضوع من أفراد المحمول؟

جواب : لا . لأن الفرد هو الطبیعة مقیدة بما یشخصها بحیث یکون التقیید و القید داخلا فی المعنی و بعبارة أخری فرد کل کلی جزئی حقیقی من جزئیاته الحقیقیة.

 (حصه هم طبیعت مقید است اما تقید داخل است و قید خارج است بنابر این اینکه تقید و قید هردو داخل هستند برای اخراج حصه است

 ماهیت کلی انسان نوعی از حیوان است اما فردی از افراد حیوان نیست گرچه جزئی اضافی نسبت به انسان هست)

 و القضیة الحملیة تنقسم إلی :

 1 ذهنیة : یکون الموضوع فیها تصورا ذهنیا. کقولنا «الحیوان الناطق حد للأنسان» « العالم متغیر و کل متغیر حادث قیاس أو حجة أو برهان»

 2 شخصیة : یکون الموضوع فیها جزئیا شخصیا. کقولنا «زید عادل» «هذا الماء حار»

 3 طبیعیة : یکون الموضوع فیها هو الطبیعة من دون نظر إلی أفرادها. کقولنا « الإنسان ممکن» «الدور محال»

 4 خارجیة : و هو مایکون الموضوع فیها الأفراد المتحققة فی زمان النسبة. کقولنا « کل قمی إمامی» «کل طالب فی المؤسسة رجل»

 5 حقیقیة : ما یکون الموضوع فیها الأفراد المتحققة بالفعل أو بالتقدیر. «کل مثلث زوایاه مساویة لقائمتین»

 (آخوند معتقد است در جایی که در موضوع کلیت آمده است حکم برای افراد است زیرا افراد بی نهایت است و نمی توان همه را تصور کرد. پس حکم روی طبیعت رفته نه افراد. اما این نظر آخوند است در نظر ما استاد فیاضی تابع لحاظ است که منظور از کل انسان، زید و بکر و عمرو ... است یا منظور طبیعت است گرچه بر روی افراد هم می رود.

 حقیقیة وطبیعیة معمولا قابل تبدیل به هم هستند و با آوردن لفظ «کل» بر سر موضوع می توان قضیة حقیقیة ساخت اما در بعضی جاها چنین نیست مثل قضیة «الإنسان کلی» که در نظر ما استاد فیاضی طبیعیة است اما نمی توان لفظ کل را بر سر آن آورد و قضیة حقیقیة ساخت. بنابر این قضیة «کل انسان کلی» درست نیست)

 واضح أن الموضوع إنما یکون فردا للمحمول فی القضیة الشخصیة فقط.

 نعم : یمکن أن یراد من الفرد المصداق و حینئذ یتم ما أفاده لأن مصداق کل شیء هو ما یصدق علیه ذلک الشیء.

3 سؤال : هل القضیة الطبیعیة ذهنیة لأنها یحکم فیها علی مفهوم الموضوع؟

 شرح حکمة الإشراق/ ص 122 طبع حکمت و ص 70 طبع سنگی