درس اسفار استاد فیاضی

89/07/18

بسم الله الرحمن الرحیم

 السفر الأول/ المسلک الأول/ المرحلة الأولی/ المنهج الثالث فی الوجود الذهنی/ الفصل الثالث فی اشکالات الوجود الذهنی/الإشکال الأول/ تحقیق و تفصیل/جواب آخوند به اشکال اول و دوم/ تبیین اینکه وجود ذهنی بالعرض کیف است/ ج1/ ص 298

 لابد لتوضیح کون الماهیات الذهنیة من مقولة الکیف بالعرض من تمهید مقدمة هی أن انقسامات الوجود علی قسمین :

 (مباحث فلسفی دو قسم است. مباحثی که احکام کلی وجود را بیان می کند. و مباحثی که از تقسیمات وجود است. تقسیمات وجود خودش دو قسم است. نفسی و نسبی)

الأول : ما یکون جمیع أقسامه مطلقا نفسیا کانقسامه إلی الرابط الوجود فی غیره و المستقل أی الوجود فی نفسه و کانقسامه إلی الواجب و الممکن و انقسامه إلی حادث و قدیم. و انقسامه إلی ثابت و متغیر. و انقسامه إلی مجرد و مادی و إلی متناه و غیر متناه و إلی بسیط و مرکب.

 (کسانی که هر معلولی را نسبتش به علتش رابط می دانند و هر علتی را نسبت به معلولش مستقل می دانند، تقسیم وجود به رابط ومستقل را نسبی می دانند اما ما استاد فیاضی که هر معلولی را عین الربط به علت به معنایی که حکمت متعالیه قائل است نمی دانیم، این تقسیم را نفسی می دانیم. از بعضی عبارات نهایة به دست می آید که همه تقسیمات وجود نسبی اند به دلیل تشکیک در وجود. اما این مبنا صحیح نیست)

الثانی : ما یکون أحد الأقسام فیه نسبیا بحیث إذا لوحظ ذلک القسم مطلقا أی فی نفسه و من دون نسبته إلی غیره ، رجع إلی قسیمه. کانقسام الوجود إلی ما بالقوة و ما بالفعل. حیث إن ما بالقوة إنما یکون بالقوة بالنسبة إلی ما هو بالفعل و إما إذا لوحظ فی نفسه مطلقا فهو موجود بالفعل. و من هذا القبیل حیث انقسامه إلی ذهنی و خارجی. فإن الذهنی و هو ما لا یترتب علیه الآثار إنما هو ذهنی بالقیاس إلی خارجی الذی هو ذهنی له أی إن الماهیة الذهنیة و هی الماهیة بالحمل الأولی إنما هی وجود ذهنی للماهیة الموجودة فی الخارج. و لذا قالوا «إن الوجود الذهنی موجود مقیس» و أما إذا لوحظ فی نفسه فهو موجود بوجود النفس لما أنه من صفات النفس و أعراضه أعنی إنه من الکیفیات النفسانیة.

 (علم حصولی خودش کمال است اما علم حضوری خودش کمال نیست بلکه به خاطر کمال است که علم حضوری دارد)

إذا تمهدت هذه المقدمة فنقول

 الإنسان الذهنی أعنی مفهوم الإنسان و بعبارة أخری الإنسان بالحمل الأولی و إن لم یکن داخلا تحت مقولة من المقولات لما أنه مفهوم و لیس له أثر من آثار مقولة من المقولات. فإن شئت فقل مقسم المقولات هو الوجود الخارجی لأن وجود الخارجی هو الذی یصدق علیه حد مقولة من المقولات و لکن هذا الوجود الذهنی الذی هو ذهنی بالقیاس إلی الواقع الخارجی ، إذا لوحظ فی نفسه کان خارجیا لأنه علم حصولی و العلم الحصولی قسم من الکیف النفسانی لأنه عرض لا یقبل القسمة و لا النسبة لذاته و عارض للنفس. فهو من حیث إنه موجود خارجی داخل تحت مقولة الکیف بالذات. فالحاصل فی الذهن بما أنه موجود خارجی داخل تحت مقولة الکیف و بما أنه وجود ذهنی ، غیر داخل تحت مقولة من المقولات. ثم إنه لمکان اتحاد هذا الوجود الذهنی بذلک الوجود الخارجی یسری حکم الوجود الخارجی إلی الوجود الذهنی و یقال الماهیة الذهنیة کیف بالعرض.

 (حیثیتها اتحاد دارند گرچه وجودها وحدت هستند. در خارج حیثیتی نیست زیرا تمامی حیثیتها به وجود موجوداند پس در خارج حیثیتها نداریم اما در لحاظ ذهن حیثیت داریم. بحث کیف بالعرض را در فصل 5 وجود ذهنی کاملا توضیح داده اند. مرحوم حاجی همه جا در کیف بودن بالعرض وجود ذهنی اشکال پیدا کرده اند زیرا این مطلب را متوجه نشده اند. اگر بالعرض داشته باشیم باید یک بالذات هم داشته باشیم)

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo