درس اسفار استاد فیاضی

93/02/22

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: دلیل هشتم از حضرت آیت الله جوادی آملی دام ظله بر استحاله ی سبب بودن ماهیت برای وجودش
(آخرین دلیلی که آورده شده برای اینکه ماهیت نمیتواند سبب وجودش شود بیانی است که استاد جوادی دام ظله در رحیق مختوم آورده اند. قطب رازی در بیانی دارند که: )
اعلم أن المراد بالماهیة غیر الوجود[1]...
(جناب استاد در شرح و بیان همین حرف از قطب رازی فرموده اند: )
اشیاء غیر از وجود و ماهیت نمیباشند[2]...
دلیل هشتم از آیة الله جوادی آملی دام ظله:
لا تکون ماهیة سببا لوجودها لأنها مبهمة فلا یمکن تقدمها بالوجود علی الوجود.
تقریر منطقی استدلال:
1 الماهیة کلیة مبهمة فی ذاتها لأنها من حیث ذاتها لیست بموجودة و الوجود سبب التعین و التشخص.
2 و إذا کانت مبهمة فی ذاتها فلا وجود لها؛ لأنها لو کانت موجودة لکانت متشخصة.
3 و إذا لم تکن موجودة امتنع تقدمها بالوجود علی الوجود؛ لأن تقدمها بالوجود فرع وجودها.
4 و إذا امتنع تقدمها بالوجود علی الوجود امتنع أن تکون علة له؛ لوجوب تقدم العلة بالوجود علی معلولها.
إذن یمتنع أن تکون ماهیة علة لوجودها.
و فیه:
أن المقدمة الرابعة إنما تتمّ فی العلیة الخارجیة التی تکون العلة و المعلول فیها موجودین بوجودین متغایرین. و لم یدع أحد علیة ماهیة لوجودها علیة خارجیة، فإن القائل بأن الواجب ذا ماهیة یعتقد أن ماهیة الواجب مقتضیة لوجودها کما أن ماهیة کل ممتنع مقتضیة لعدمه. و لا ریب أن العلة التحلیلیة لا یجب بل لا یمکن تقدمها بالوجود علی معلولها.
(یعنی معنا بگونه ای است که اقتضای وجود دارد که آن معنا اسمش ماهیت است. مرحوم شیخ محمد حسین اصفهانی در اثبات واجب میگوید که موضوع -یعنی واجب- بین منکر و مُثبِت مشترک است زیرا مثبت میگوید: «واجب هست» و منکر میگوید: «واجب نیست»، لذا صرف تصور معنای واجب، تصور وجودش را بدنبال می آورد زیرا ماهیت واجب، مقتضی وجودش است.)
(آخرین مسأله ای که در این فصل است این است : )
الماهیة حکایة الوجود.[3]
قد تکرر فی کلمات الآخوند أن الماهیة حکایة الوجود قد یستدل بهذا التعبیر علی تفسیر أصالة الوجود بما یخالف ما اخترناه من أن الماهیة لا وجود لها فی الخارج و أن الوجود هو الموجود فقط و لیس سببا لوجود الماهیة کما نقول.
(منظور از حکایت این است که مثلا ما یک تصوری از رنگ سبز داریم و این تصور حکایت میکند از درخت خارجی. و یا مثل مخلوط شدن بزاق دهان با باقلوا که باعث حس شیرینی در دهان انسان میشود. پس اینها میشود ظهور خارج؛ یعنی در خارج چیزی هست که وجود است و ظهور ذهنی آن میشود ماهیت.)


[1] المحاکمات، شرح اشارات/ ج3/ ص30-31.
[2] رحیق مختوم/ ج3/ ص121-122.
[3] السفر الأول/ المسلک الأول/ المرحلة الثالثة/ في تحقيق الجعل و ما يتصل بذلك /فصل الثانی/ في الإشارة إلى مناقضة أدلة الزاعمين أن الوجود لا يصلح للمعلولية./ ج1/ ص403

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo