درس مبانی حکمت متعالیه استاد فیاضی
92/11/23
بسم الله الرحمن الرحیم
سی امین دلیل بر اصالت وجود:
(یکی از شاگردان ملارجبعلی تبریزی استاد محمد رفیع پیرزاده[1])
الماهیة من حیث هی ماهیة لیست إلا ماهیة فإذا کان ذلک کذلک فإذا قلت إن الماهیة موجودة فی نفسها و فهمت منها الوجود دون غیره فإما أن تکون ماهیة فقط لم ینضم الیها معنی من المعانی فی نفسها[2]فلا تکون إلا الماهیة فلا یحمل علیها أنها موجودة علی أنها لو جاز أن ینتزع عنها معنی من المعانی من غیر أن ینضم إلیها المعنی فلِمَ انتزع عنها الوجود فی وقت دون العدم والعدم فی وقت دون الوجود مع کونها بذاتها ممکنة الوجود و العدم. و أیضا قول کذلک متضمن لنقیضین.
و إما أن لا تکون ماهیة فقط بل انضم الیها معنی من المعانی فی نفسها مع قطع النظر عن الأذهان[3]و به انتزع الوجود فهذا هو المعنی الذی سمیناها وجودا.
تقریر دلیل سی ام:
الوجود اصیل لأنه الذی یجعل الماهیة موجودة
1 إذا کانت الماهیة موجودة فهم منها الوجود دون العدم بالضرورة .
2 و إذا فهم منها الوجود فإما أن لم ینضم إلیها معنی من المعانی و مع ذلک صارت موجودة و إما أن انضم إلیها معنی به صارت موجودة.
3 لکن الشق الأول من التالی محال بوجوه ثلاثة. الأول
4 إذا لم ینضم إلیها معنی من المعانی لم یحمل علیها الوجود لأن الماهیة من حیث هی هی لیست إلا هی
5 لکن التالی باطل للزوم الخلف. الثانی
6 إذا لم ینضم إلیها معنی من المعانی و جاز أن یفهم منها الوجود فلم فهم منها الوجود و لم یفهم منها العدم مع أنها ممکنة قابلة لکل من الوجود و العدم. الثالث
7 موجودیتها و هی علی حالها من حیث هی و لم ینضم إلیها معنی من المعانی تناقض لأن الماهیة من حیث هی هی لیست بموجودة و مع ذلک هی موجودة
8 و إذا کان انضم إلیها معنی من المعانی به صارت موجودة فذلک المعنی هو الذی نسمیه الوجود
إذن: الوجود موجود بذاته و الماهیة موجودة به و هو المطلوب
و لا یخفی علیک أن هذا الدلیل یستفاد منه أمور
الأول: المراد بالأصالة هو الموجودیة بالذات لا مطلق الموجودیة
(در این استدلال نیاز به تفکیک معنا از مفهوم است که در عبارتهای مرحوم پیرزاده تاکید شده که معنا غیر از مفهوم است. معنا همان حقیقتی است که اگر آن را بفهمیم مفهومش در ذهن ما شکل میگیرد که حکایت از آن معنا میکند.)
الثانی: أن المراد بالماهیة ما سوی الوجود لأن الدلیل عام له و لا یختص بالماهیة بالمعنی الأخص
الثالث: أن الاعتباری هو الماهیة من حیث هی
الرابع: أن الماهیة عین الوجود فی الخارج لحملها علیه حملا شائعا[4].
(مع قطع النظر عن الأذهان کاملا نشان میکند که وجود و ماهیت در خارج وحدت دارند)
الخامس: أن الوجود واسطة فی ثبوت الماهیة أی علة لتحقق الماهیة.
(علت و معلول در خارج به یک وجود موجودند لذا علیت تحلیلی است)
السادس: أن الدلیل ناظر بالمباشرة إلی اثبات أصالة الوجود[5].
(بنظر ما حمل شائع اتحاد موضوع و محمول در وجود بمعنی الأعم است)
(یکی از شاگردان ملارجبعلی تبریزی استاد محمد رفیع پیرزاده[1])
الماهیة من حیث هی ماهیة لیست إلا ماهیة فإذا کان ذلک کذلک فإذا قلت إن الماهیة موجودة فی نفسها و فهمت منها الوجود دون غیره فإما أن تکون ماهیة فقط لم ینضم الیها معنی من المعانی فی نفسها[2]فلا تکون إلا الماهیة فلا یحمل علیها أنها موجودة علی أنها لو جاز أن ینتزع عنها معنی من المعانی من غیر أن ینضم إلیها المعنی فلِمَ انتزع عنها الوجود فی وقت دون العدم والعدم فی وقت دون الوجود مع کونها بذاتها ممکنة الوجود و العدم. و أیضا قول کذلک متضمن لنقیضین.
و إما أن لا تکون ماهیة فقط بل انضم الیها معنی من المعانی فی نفسها مع قطع النظر عن الأذهان[3]و به انتزع الوجود فهذا هو المعنی الذی سمیناها وجودا.
تقریر دلیل سی ام:
الوجود اصیل لأنه الذی یجعل الماهیة موجودة
1 إذا کانت الماهیة موجودة فهم منها الوجود دون العدم بالضرورة .
2 و إذا فهم منها الوجود فإما أن لم ینضم إلیها معنی من المعانی و مع ذلک صارت موجودة و إما أن انضم إلیها معنی به صارت موجودة.
3 لکن الشق الأول من التالی محال بوجوه ثلاثة. الأول
4 إذا لم ینضم إلیها معنی من المعانی لم یحمل علیها الوجود لأن الماهیة من حیث هی هی لیست إلا هی
5 لکن التالی باطل للزوم الخلف. الثانی
6 إذا لم ینضم إلیها معنی من المعانی و جاز أن یفهم منها الوجود فلم فهم منها الوجود و لم یفهم منها العدم مع أنها ممکنة قابلة لکل من الوجود و العدم. الثالث
7 موجودیتها و هی علی حالها من حیث هی و لم ینضم إلیها معنی من المعانی تناقض لأن الماهیة من حیث هی هی لیست بموجودة و مع ذلک هی موجودة
8 و إذا کان انضم إلیها معنی من المعانی به صارت موجودة فذلک المعنی هو الذی نسمیه الوجود
إذن: الوجود موجود بذاته و الماهیة موجودة به و هو المطلوب
و لا یخفی علیک أن هذا الدلیل یستفاد منه أمور
الأول: المراد بالأصالة هو الموجودیة بالذات لا مطلق الموجودیة
(در این استدلال نیاز به تفکیک معنا از مفهوم است که در عبارتهای مرحوم پیرزاده تاکید شده که معنا غیر از مفهوم است. معنا همان حقیقتی است که اگر آن را بفهمیم مفهومش در ذهن ما شکل میگیرد که حکایت از آن معنا میکند.)
الثانی: أن المراد بالماهیة ما سوی الوجود لأن الدلیل عام له و لا یختص بالماهیة بالمعنی الأخص
الثالث: أن الاعتباری هو الماهیة من حیث هی
الرابع: أن الماهیة عین الوجود فی الخارج لحملها علیه حملا شائعا[4].
(مع قطع النظر عن الأذهان کاملا نشان میکند که وجود و ماهیت در خارج وحدت دارند)
الخامس: أن الوجود واسطة فی ثبوت الماهیة أی علة لتحقق الماهیة.
(علت و معلول در خارج به یک وجود موجودند لذا علیت تحلیلی است)
السادس: أن الدلیل ناظر بالمباشرة إلی اثبات أصالة الوجود[5].
(بنظر ما حمل شائع اتحاد موضوع و محمول در وجود بمعنی الأعم است)
