< فهرست دروس

درس تفسیر مرحوم استاد حسین گرایلی(ره)

90/02/22

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: نکات اخلاقی سوره آل عمران آیه 159

 

موضوع بحث و نکات اخلاقی ما آیه 159 سوره آل عمران بود.﴿فَبِما رَحمةٍ مِنَ اللهِ لِنت َلَهُم وَ لَوکُنتَ فَظّاً غَلیظَ القَلبِ لَانفَضّوُا مِن حَولِکَ فَاعفُ عَنهُم وَاستَغفِر لَهُم وَ شاوِرهُم فِی الاَمرِ فَاِذا عَزَمتَ فَتَوَکَّل عَلَی اللهِ اِنَّ اللهَ یُحِبُّ المُتَوَکِّلینَ﴾به پیغمبر آخرالزمان خطاب شده به رحمت ذات مقدس حق شما خوش اخلاق شدی اگرآدم خشنی بودی، غلیظ القلبی بودی مردم از اطرافت پراکنده می شدند. بعد دستوردادند؛﴿فَاعفُ عَنهُم وَاستَغفِرلَهُم وَشاوِرهُم فِی الاَمر﴾ این سه محوررا بحث کردیم به اینجا رسیدیم ﴿اِنَّ اللهَ یُحِبُّ المُتَوَکِّلینَ﴾ خدا می فرماید هر که متوکل است دوستش دارم. مشورت بکن وقتی تصمیم گرفتی با توکل برخدا اقدام کن که خدا متوکلین را دوست دارد.توکل به خدا یعنی چه؟ این سؤال سؤالی است که هم خود پیغمبر از خدا پرسیدند هم ائمه از پیغمبر پرسیدند. توکل یعنی پذیرش وکیل کار را به خدا واگذار کنی معنای لُغوی وکیل و 4،3 صفت باید وکیل دارا باشد را بحث کردیم در سوره ابراهیم آیه 11 و12 آنجا هم داشتیم تنها به خدا باید توکل کنیم حقیقت توکل و فلسفه آن روایتی که امروز انشاالله می خوانیم حقیقت توکل در آن آمده مثل اینکه پیغمبرفرمود: یک عدّه اخلاق نیک جزو مکارم اخلاق یک عدّه هم دارای رذایل اخلاقی اند یک سلسله اخلاقهایی در انسانها هست پیغمبرفرمودند: من آمدم اینها را تکمیل کنم بعضی ازاخلاق ریشه اند برای اخلاق زشت دیگر. درمحاسن اخلاق، مکارم اخلاق حالا فرق بین محاسن و مکارم اخلاق چیست خودش بماند. یک سلسله ازچیزها هستند که ریشه اند ازجمله این روایتی که امروز می خوانیم. می فرماید ریشه اثر خوبیها و (تعبیر خود روایت دارد )نردبان برای رسیدن به اخلاق نیک توکل است همانجور که در اخلاقهای زشت حضرت علی(ع) در نهج البلاغه فرمودند: بُخل جامع است برای مصابیح عیوب بخل در جان می ورزد کسی که بخیل است حاضر نیست از جان دست بردارد بخل دایره اش آنقدر وسیع است که بخیل ترین انسانها کسی است که سلام نکند به دیگران در نقطه مقابل«توکُّل جامعٌ لِمَحاطِن الاخلاق» این روایت را از جلد 77 بحار صفحه 20 می خوانیم اولاً خود پیغمبردر معراج از خدا سؤال کرد که بهترین چیزها نزد خودت چیست؟ از آقا امیرالمومنین نقل شده حضرت رسول الله در شب معراج از خدا خواست در کارها چه چیزی با فضیلت تر است. خدا فرمود: هیچ عملی نزد من ارزنده تر از توکل نیست به آنچه که دادم راضی باشد. این روایتی که بناست بازش کنیم جناب جبرئیل به محضر پیغمبر مشرف شد ولی با دست پُر گفت: یا رسول الله خداوند مرا فرستاد محضر شما ولی با هدیه ای که به احدی این هدیه را اعطا نکرده، باید بررسی کنیم به احدی اهدا نکرده یعنی به هیچ پیغمبری یا مردم عام شاید این چند قلمی که جناب جبرئیل توضیح می دهد همه با هم به انبیاء سلف داده نشده باشد حضرت فرمودند: آن هدیه ای که خدا برای من فرستاد چیست؟اولش صبروبهترازصبر بعد حضرت سؤال می کند بهترش چیست؟همینطور ادامه می دهد؛ رضا وبهترازآن، زُهد وبهترازآن، اخلاص وبهتراز آن، یقین وبهترازآن، از یقین و بالاتر از آن جبرئیل گفت: نردبان برای رسیدن به همه اینها توکل به خدای عزوجل است. توکل یک چیزی است که اگر آدم بخواهد به این مکارم اخلاق برسد باید از این نردبان بالا برود. ازجبرئیل سؤال کردند توکل چیست؟ پس در این روایت اولین هدیه ای که خدا برای پیغمبر فرستاد، اولیش گفت صبراست، صبرو استقامت داشتن. به پیغمبر گفتند چرا ریشت سفید شد؟ گفت: این استقامت است حالا خود صبرمعنایش چیست در همین روایت ذکر شده ازجبرئیل سؤال کرد صبر یعنی چه؟ ولی ما راجع به این دو تا روایت را خارج از آن عرض می کنیم اولاً نسبت صبر به ایمان حضرت امام سجاد (ع) فرمودند:اگربخواهی صبررا با ایمان مقایسه کنید نسبت صبربه ایمان نسبت سربه بدن است. الی ماشاءالله درمعلولین داریم که دست و پا ندارند جانبازهای جنگی که می بینیم دارند زندگی می کنند. می شود بی دست وپا وچشم زندگی کرد با اینکه هرکدام وظیفه خاصی به عهده دارد ولی درهیچ جای دنیا نداریم که بگویندانجمن حمایت ازبی سرها این سرازبدن که جدا شد بدن باید برود زیرخاک، نسبت صبربه ایمان مثل سراست به بدن.اگرازایمان صبررا قیچی کنند نمی توان ادامه زندگی داد تشبیه بسیار زیبایی است. شبهای جمعه اول ماه منزل ما روضه است یکی از رفقا که روحانی کاروان است نقل می کرد خدمت آیت الله سیستانی از ما طلبه های روحانی کاروانها سؤال کرد شما در منبرها چه می گویید بعد اینها آیت الله سیستانی فرمودند: یک مقدار بیشتر روی اعتقادات کار کنید و اعتقادات ریشه اند بعد ایشان فرموده بودند ما درزمان صدّام بچه هایی که دستگیر شدند آنهایی که بنیه های اعتقادی قوی داشتند آنها مقاومت کردند جان دادند شهید شدند ولی تسلیم نشدند منظوراین است که اعتقادات اصل و پایه است.

حضرت امام سجاد (ع) فرمودند، خود رسول اکرم هم فرمودند: صبرانواعی دارد دراصول کافی؛ بابُ الصبر حدیث 15 حضرت فرمودند:خود صبر سه مرحله دارد یا سه نوع هست. صبر در مصیبت حضرت علی(ع)درنهج البلاغه فرمودند: مقدّرات گاهی چیزهایی به آدم نشان می دهد که آدم اصلاً فکرش را نمی کرد، بنده خدا سالم از خانه آمد بیرون برق اتصالی کرد خانمش را کُشت این مصایبی که اینجور پیش می آید یا نه مریضی ها آقا سالم بوده یک دفعه بلند می شود می بیند فکش کج شده می گویند فلانی سکته کرده. آدمی که مشکلی درزندگی اش پیش آمده صبرکند همانند پاداش هزارانسان شهید را به اوعنایت می کنند اگراینها پیاده شود درزندگی بسیارلذت بخش است. ابوطلعه انصاری پسری داشت افتاده بود در خانه مریض بود او را بسیار دوست داشتند مرحوم محدث قمی نوشته یک روز ابوطلعه از سرکارآمد دید او ساکت است همسرش گفت او خواب است شب مقدمات زناشویی را فراهم کردند فردا صبح مقدمات نماز، حمام و غسل و نماز را بخواند بعد هم صبحانه همسرش از او یکی دو تا سؤال کرد گفت اگر کسی یک مالی را به شما امانت دهد بعد ده سال بیاید مالش را ببرد شما سرو صدا می کنی می گویی چرا می بری؟ گفت نه این دیوانگی است باید خودت ببری پس دهد حالا اگرخودش بیاید ببرد که برسر ما منّت گذاشته بعد گفت فرزندان ما امانت خدا هستند خدا به ما داد ما بهره بردیم همسرش گفت دیشب گفتم پسرمان خواب است او خواب ابدی رفته است ایشان بلند شد قبل تشیع جنازه رفت پیش پیغمبرگفت من فرزندم را از دست دادم همسرم با من چنین رفتاری کرد خیلی آسان شد برمن تحمل مصیبت، پیغمبردست بلند کرد گفت خدایا در شب گذشته به این زن و مرد برکت عنایت کن همان شب نطفه منعقد شد که از یاران حضرت امیرالمومنین شد که من گاهی بخواهم این روایت را بخوانم می گویم اگرکسی بخواهد بچه خوب داشته باشد باید همیشه در این صراط باشد که رضایت همسر را فراهم کند گرد ناراحتی و ملال روی قلبش ننشیند خداوند هم اینگونه جبران می کند. دراین روایت دارد اگر کسی دچار مصیبتی شد و صبر کرد خدا چه می کند؟ خداوند 300 درجه به این آدم صابر عنایت می کند این 300 درجه از کجا تا کجا فرمودند: فاصله ها بین هر درجه ای تا درجه بعدی فاصله ما بین آسمانها و زمین است ولی دو نوع دیگر صبربرطاعت و صبربرمعصیت، آنها بالاتر است. راجع به صبربرمصیبت در اصول کافی روایت داریم که امام صادق از پیغمبر نقل می کنند که پیغمبر فرمود: خدا می فرماید؛ حدیث قدسی است حدیث صبر سه قسم است. حدیث باب 15 کافی است این حدیث باب 21 است. خدا فرمود: من مالکیت بندگانم را امضاء کردم دنیا را در اختیارش قرار دادم که قرض بگیرد کسی که به من قرض دهد تا 700 برابریک فرزند داد ده تا شهید پایش می نویسم، راجع به احسان به پدرومادردراقلش700 برابر است. حد و مرزی ندارد کسانی هستند ما امکانات در اختیارشان گذاشتیم ولی نَم پس نمی دهد از این بنده بعضی چیزها را ازاختیارش می گیریم حالا که من نعمتم را ازاو گرفتم اگرصبرکند چه به اومی دهم، گرفتن نعمت مثل این است که کسی باغی دارد درباغ هَرَس کننده آمده شاخه اصلی که میوه بهتری می دهد را می برد اگردرخت به زبان بیاید می گوید بی انصاف چرا این شاخه را بُریدی می گوید من بهتر بلدم که این را باید ببُرم که بقیه شاخه ها قوی شوند وبهتر میوه دهند.فرمودند:من بعضی ازنعمتها را بدون اختیارشان ازآنها میگیرم اگرصبرکرد راضی بود به او سه خصلت می دهم که اگریکی ازآنهارا به فرشتگانم می دادم تا ابد خوشحال بود همین خدایی که باورش داشت به پیغمبر صلوات می فرستد بر صاحب مصیبت صلوات می فرستد این آقا مشمول رحمت خدا می شود ﴿وَ اولئکَ هُمُ المُهتَدون﴾ این هم سومی بحث ما آیه 159 سوره آل عمران ﴿فَبِما رَحمةٍ مِنَ اللهِ لِنت َلَهُم وَ لَوکُنتَ فَظّاً غَلیظَ القَلبِ لَانفَضّوُا مِن حَولِکَ فَاعفُ عَنهُم وَاستَغفِر لَهُم وَ شاوِرهُم فِی الاَمرِ فَاِذا عَزَمتَ فَتَوَکَّل عَلَی اللهِ اِنَّ اللهَ یُحِبُّ المُتَوَکِّلینَ﴾ به پیغمبر خطاب شد خوش اخلاقی مایه رحمت خداست. روایات متعدد خواندیم این توکل ازآن اوصافی است که جامع یا نردبان برای اوصاف خوبی که پیغمبر فرمودند: من آمدم آنها را کامل کنم توکل از مکارم اخلاق است، جبرئیل امین برای پیغمبر هدیه آورد که به احدی قبلاً ندادند اولش صبر بود که پیغمبر فرمود سه قسم است؛صبردرمصیبت، صبردرطاعت و صبردرمعصیت که دو تای آخر بالاتر است. کسی که بر بندگی خدا صبرکند، خشمش را فرو خورد و صبرکند حوری بهشتی را نصیب او می کند. یک بنده خدایی از خیابان رد می شد گفتند صبرکن ماشین تو را می زند گفت بزند پدراو را درمی آورند گفت خوب تو که مُردی چه نفعی دارد و صبر طاعت که 600 درجه به او عنایت می کند 600 درجه فاصله 600 درجه از اعماق زمین تا عرش خداست این هم را صبردرمعصیت به او چه می دهند 900 درجه به چنین آدمی عنایت می کند قبلی تا عرش بوده این از گسترده ترین مخلوقاتی که به همه موجودات این عالم احاطه دارد. نتیجه چه شد برای پیغمبر جناب جبرئیل فرمودند: هدیه آوردیم اولش صبر و بهتر از آن پیغمبر سؤال کرد بهتر از صبر چیست جبرئیل فرمود: رضا که در جلسات بعدی آنرا توضیح می دهیم. آخر روایت فرمودند: نردبان برای رسیدن به همه اینها توکل و اعتماد به خداست.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo