< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد محمد محمدی قایینی

96/10/20

بسم الله الرحمن الرحیم

 

بیان مرحوم صدر برای شبهه مصداقیه بودن استصحاب عدم کریت1

فرض جدید مرحوم صدر در حادثین مجهول التاریخ2

نقد استاد: خروج تخصصی از فرض مجهول التاریخ2

 

موضوع: شک در تقدم و تأخر /تنبیه یازدهم /استصحاب

خلاصه مباحث گذشته:

بحث در قسم چهارمِ حادثین مجهول التاریخ بود که اثر برای عدم حادثی نسبت به حادث دیگر بود.

 

در عدم جریان استصحاب در مورد حادثان مجهول التاریخ، دو بیان تا کنون ذکر شده است: الف. بیان صاحب کفایه مبنی بر شبهه مصداقیه استمرار بودن (طبق تقریب مرحوم نائینی). ب. بیان محقق عراقی مبنی بر عدم احراز ملاقات در ساعت اول و علم به نقض در ساعت دوم

نقد کلام محقق عراقی بیان شد.

بیان مرحوم صدر برای شبهه مصداقیه بودن استصحاب عدم کریت

بیان محقق عراقی از سوی عده ای دیگر از جمله محقق داماد و مرحوم صدر نیز ذکر شده است، اگر چه الفاظشان مقداری تفاوت دارد. باید توجه داشت که مرحوم عراقی این وجه را به عنوان وجه مراد مرحوم آخوند ذکر نمی کنند، بلکه صرفا به عنوان وجهی برای عدم جریان استصحاب در مجهول التاریخ بیان می کند.

محصل بیان مرحوم آقا ضیاء این بود که استصحابِ عدم کریت تا زمان ملاقات، دارای اشکال است؛ چرا که این استصحاب یا تا ساعت دوم جاری می شود و یا تا ساعت سوم. در مورد ساعت دوم از آن جا به ملاقات به عنوان جزء الموضوع محرز نیست؛ جریان استصحاب صحیح نمی باشد. در مورد ساعت سوم هم از آن جا علم به انتقاضِ متیقن وجود دارد، جریان استصحاب صحیح نمی باشد.

مرحوم صدر مشکل استصحاب عدم کریت را این گونه بیان کرده اند که ساعتِ ملاقات، مردد بین ساعت دوم و سوم است. احتمال دارد که ملاقات در ساعت سوم بوده باشد و در نتیجه استصحاب عدم کریت تا زمان ملاقات، از موارد نقض یقین به یقین باشد، لذا در این استصحاب، شبهه مصداقیه نقض یقین به یقین وجود دارد.

پس مرحوم آقا ضیاء اشکال ساعت دوم و سوم را به طور جداگانه بیان کردند (عدم احراز موضوع در ساعت دوم و علم به انتقاض در ساعت سوم)، ولی مرحوم صدر روی ساعت سوم تکیه کردند و فرمودند: (همین که احتمال دارد، ملاقات در ساعت سوم بوده باشد، استصحاب مورد بحث، از موارد شبهه مصداقیه نقض یقین به یقین است.). همان طور که مشاهده می شود، حقیقت و روح مطلب هر دو، یکی است.

ایشان در ادامه فرموده اند که شاید مراد مرحوم آخوند هم همین مطلب باشد، اگر چه عبارات ایشان مساعد با این مطلب، نیست.

فرض جدید مرحوم صدر در حادثین مجهول التاریخ

مرحوم صدر بعد از این مطلب، فرموده اند: (فرق نظر ما با بزرگانی مثل صاحب کفایه و محقق عراقی این است که استصحاب در مجهول التاریخ را به طور مطلق، نفی نمی کنیم، بلکه در صورتی که زمان تحقق یکی از این دو حادث، اوسع باشد، استصحاب را جاری می دانیم. برای مثال اگر ساعت ملاقات مردد بین ساعت دوم و سوم باشد و ساعت کریت مردد بین دوم و سوم و چهارم باشد، استصحاب عدم کریت تا زمان ملاقات مشکل شبهه مصداقیه را ندارد؛ چرا که ملاقات در هر ساعتی باشد، علم به انتقاض متیقن نداریم.

پس در فرض تطابق سعه زمانی حادثان مجهول التاریخ، استصحاب عدم کریت دو فرض دارد که در یک فرض قطعا نقض یقین به یقین شده است، لکن در مورد اوسع بودن زمان یکی از حادث ها، چنین فرضی وجود ندارد و ملاقات در هر ساعتی باشد (دوم یا سوم) علم به انتقاض وجود ندارد. حتی در صورت استصحابِ عدم کریت تا ساعت سوم، علم به انتقاض وجود ندارد.[1]

نقد استاد: خروج تخصصی از فرض مجهول التاریخ

این فرمایش ایشان درست است، لکن به عنوان استثنایی از حادثان مجهول التاریخ محسوب نمی شود، بلکه داخل در صورتی است که علم به زمان یکی از حادث ها وجود دارد. زمان ملاقات، نسبت به زمان کریت، یک نحو معلومیتی دارد.

پس در واقع می توان گفت که مراد از مجهول التاریخ مواردی است که محدوده تردید زمانی حادث ها، متطابق باشد و در صورتی که زمان تردد یکی اوسع از دیگری باشد، داخل در فرضِ معلوم التاریخ است.

نکته: مراد مرحوم صدر از اوسع بودن یکی از حادث ها، اوسع بودن به لحاظ انتهاء محدوده تردید زمانی است، اما در صورتی که صرفا از حیث شروعش اوسع باشد، استصحاب حادث اوسع، دارای مشکل شبهه مصداقیه می‌باشد.

 


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo