< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد سیدمحمدرضا حسینی آملی

97/01/18

بسم الله الرحمن الرحیم

 

 

موضوع: تنجیز /شروط العقد /بیع

خلاصه مباحث گذشته: در 3 مرحله بحث می کردیم اولا اصل این که تعلیق در چه اموری معنا دارد آیا در کلام است و یا در معنای کلام است و یا اموری که خارج از ماهیت عقد است، که گذشت. و گفتیم آنچه قابل تعلیق است اموری است که خارج از عقد است.

بحث دوم این بود که صُوَر تعلیق چند صورت است.

بحث سوم که عمده این است که دلیل بر عدم جواز تعلیق چیست؟ اگر آن ادله صحیح باشند، نتیجه می گیریم که تعلیق جائز نیست، و اگر آن ادله صحیح نباشد، تعلیق جائز می شود.

 

1صور تعلیق

مرحوم شیخ انصاری 16 صورت برای تعلیق عرض کردند و برخی 24 صورت گفته اند.

مرحوم شیخ می فرمایند: معلق علیه یا معلوم التحقق مثل مجیء یوم جمعه یا محتمل التحقق است مثل مجیء زید از سفر. در هر یک از این 2 تحقق معلوم و یا احتمال یا در حال است یا در استقبال و در هر یک شرط یا مصحِّح عقد است یا نیست.

ولکن تعبیر بهتر این است که معلق علیه یا معلوم التحقق است یا محتمل التحقق است، که هر یک یا حالی است یا استقبالیکه در هر یک از این چها تا معلق علیه یا مقوِّم ماهیت عقد است که مثلاً معلق بر قبول طرف مقابل کرده است چون اگر قبول نباشد عقد نیست(یا مثلاً مولا بگوید انت حر بعد وفاتی ان متّ که تدبیر را معلق به موت خودش بکند، که واضح است که اگر موت حاصل نشود تدبیری حاصل نمی شود)، یا این که معلق علیه مقوِّم ماهیت عقد نیست، فقط دخیل برای عنوان موضوع است. مثل این که می گوید: وقفت هذا للطلاب ان باتوا. این مبیت در مدرسه یک عنوانی را برای این طلاب که موضوع وقف هست، ایجاد می کند ولی این معلق علیه هیچ دخالتی در ماهیت وقف ندارد ولی دخیل در عنوان موضوع است یا مثلاً می گوید بعتک هذا الثمر ان باد صلاحه. واضح است که عنوان بدو صلاح در ماهیت بیع دخیل نیست اما عنوان برای موضوع است که یرای ثمره است. یا مثلاً می گوید زوجتک ان کنت محلاً واضح است که در حال احرام این عقد واقع نمی شود، یا می گوید زوجتک هذه المرأة إن خرجت عن العدة، که واضح است که خروج از عدة دخیل در عنوان موضوع است، و دخالتی در ماهیت تزویج ندارد.

حالا این عدم دخالت معلق علیه در ماهیت عقد، که در عنوان موضوع دخالت دارد، یا شرعی است و یا از نظر متعاقدین است.

پس این بود که یا دخیل در ماهیت عقد است یا دخیل در عنوان موضوع و یا دخیل در شرط صحت عقد است، حالا که دخیل در صحت عقد است یا به نظر متعاقدین است مثلا می گوید بعتتک ان کنت عاقلا یا از شرائط عوضین است مثلا می گوید بعتک ان کان ملکا طلقا لک و یا به نظر شرع و یا هیچ یک از این 3 صورت نیست مثلا می گوید بعتک متاعی ان جاء اول الشهر که صورت چهارم است که 4 صورت که هر یک این 4 صورت را داشته باشند، می شود 16 صورت که از فرمایش شیخ انصاری استفاده می شود.

می شود که شرائط عوضین و متعاملین را 2 قسم جدا قرار بدهیم، که 5 در 4 می شود و 20 صورت و می شود 24 صورت قرار دهیم که عنوان موضوع را هم دو صورت قرار دهیم.

2حاصل تقسیم

معلق علیه یا معلوم التحقق است یا محتمل التحقق، یا حالی است یا استقبالی در هر یک از این 4 صورت معلق علیه یا مقوِّم عنوان عقد است یا مقوم احد المتعاملین است یا مقوم عنوان عوضین است و یا هیچ یک نیست و یا شرط از شرائط شرعیه عوضین است یا شرائط شرعیه عوضین نیست که 6 می شود و در در آن چهار که 24 صورت می شود اما همان تقسیم شیخ ره بدون تفصیل در شرائط شرعیه و یا در عنوان عوضین که متعدد نکردند که بهتر ست چرا که یک حکم هم بیشتر ندارد.

تا این جا اصل این که تعلیق در کجاست روشن شد، و صور تعلیق به اعتبار معلق علیه مشخص شد، که 16 صورت شد همانطوری که مرحوم شیخ رض فرمودند.

حالا بحث سوم این است که محاذیری که نسبت به تعلیق هست چیست؟

به طور کلی محاذیری که ذکر کرده اند (این بحث در همه جا به درد انسان می خورد، و مختص به بیع نیست و در وقف زیاد دیده می شود)

محذور منع از تعلیق یا شرعی است یا عقلی و محذور شرعی چند چیز ذکر شده است:

دلیل اول: اجماع قائم شده بر عدم جواز تعلیق.

دلیل دوم: سیره قائم است بر تنجیز، که عقد معلقا انشاء شود خلاف سیره است.

دلیل سوم: عموماتی که وارد شده است، منصرف به عقود متداوله بین مردم است که غالبا عقود منجزة است. عقد معلق خلاف متداول است. و اگر شک کردیم که در موردی آیا صحیح است یا خیر، به عمومات نمی توانیم تمسک کنیم، بلکه محکوم به فساد است به اعتبار اینکه اصل اولی فساد است.

و اما محاذیر عقلی که ذکر شده است، براهینی است که اقامه شده است برای بطلان تعلیق که ذکر می شود

فعلاً کلام در محاذیر شرعی است که برای نفی تعلیق ذکر شده، و باید بررسی کنیم که آیا اینها اثبات عدم جواز تعلیق می کنند یا خیر.توضیح فردا انشالله و صل الله علی محمد و آل محمد

 

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo