موضوع: اعتبار قصد واقع المسافه در نماز قصر / فصل فی صَلاه المُسافر / کتاب الصَّلاه

  [2240] مسأله 9: لَو اعتَقَدَ کونَه مَسافَه فَقَصَّرَ ثُمَّ ظَهَرَ عَدَمُها وَجَبَت الإعادَه، وَ کَذا لَو اعتَقَدَ عَدمَ کونِه مَسافَه فَأتَمَّ ثُمَّ ظَهَرَ کونُه مَسافَه فَإنَّه یَجِبُ عَلَیهِ الإعادَه.

 لزوم اعادهﻯ نماز در صورت اشتباه در مقدار مسافت:

 اگر شخصی فکر کند مسافتی که طی کرده و به مقصد رسیده، مسافت شرعی بوده و لذا نمازش را شکسته بخواند و بعد متوجه شود اشتباه کرده است، باید نمازش را اعاده کند. همچنین کسی که فکر می کند در ضمن مسافتی که طی کرده و به مقصد رسیده، مسافت شرعی محقق نشده و لذا نمازش را تمام خوانده، درصورتی که بعداً متوجه شود مسافت شرعی محقق شده بود، باید نمازش را به صورت قصر، اعاده کند. ممکن است در فرض دوم اشکال شود که این شخص چون فکر می کرد مسافتی که تا مقصد طی می کند، کمتر از چهار فرسخ است، از ابتدا قصد چهار فرسخ را نداشته. درنتیجه حکم الله در حق او نماز تمام است. چرا که از جمله شرایط شکسته شدن نماز، قصد چهار فرسخ است. پس این شخص لازم نیست نمازش را قضا کند و به صورت قصر، اعاده کند.

 جواب این شبهه این است که مراد از قصد مسافت، قصد واقع المسافه است وگرنه قصد کردن عنوان عدد چهار فرسخ موضوعیت ندارد. یعنی باید از ابتدا قصد رفتن به روستایی که در واقع چهار فرسخ است را داشته باشد چه بداند فاصلهﻯ آن روستا چهار فرسخ است چه نداند و به نیت کمتر از چهار فرسخ برود. لذا همین که قصد رفتن به آن محلی که در علم الله چهار فرسخ است را داشته باشد، کفایت می کند. پس طبق این قاعده، آن شخص نیز که از ابتدا فکر می کرد کمتر از چهار فرسخ می رود و نمازش را تمام خواند، پس از کشف خلاف، باید نمازش را به صورت قصر، اعاده کند چرا که قصد رفتن به روستایی که در واقع چهار فرسخ است را داشته و واقاً هم چهار فرسخ را رفته ولو اینکه خودش نمی دانسته.

 بعضی از اعلام مثل محقق خوئی(ره) و مرحوم گلپایگانی(ره) در این مسأله با مرحوم سید(ره) مخالفت کرده اند و در این موارد که شخصی وظیفه اش قصر است و اشتباهاً تمام می خواند و بعد برای او کشف خلاف می شود، به استناد صحیحهﻯ عیص بن القاسم بین داخل وقت و خارج وقت تفصیل داده اند. بدین صورت که اگر داخل وقت، کشف خلاف شود، اعاده واجب است ولی اگر خارج وقت متوجه بشود، قضا واجب نیست. اما اگر صحیحهﻯ عیص بن القاسم نبود، مقتضای قاعده، وجوب اعاده یا قضا مطلقاً می باشد. لذا فتوای مرحوم سید(ره) طبق مقتضای قاعده می باشد که در اینصورت باید بگوئیم یا این صحیحه را ندیده اند یا اینکه متوجه آن نشده اند.

 *****

 [2241] مسأله 10: لو شَکَّ فی کونِه مَسافَه أو اعتَقَدَ العَدَم ثُمَّ بانَ فی أثناءِ السِّیر کونُه مَسافَه یُقَصِّر، وَ إن لَم یَکُن الباقی مَسافَه.

 اعتبار قصد الواقع المسافه در نماز قصر:

 اگر شخصی قصد رفتن به روستایی را داشته باشد و فکر کند مسافت آن، کمتر از چهار فرسخ است و اشتباهاً قصد طی کردن سه فرسخ را برای رفتن به آن روستا کند، لکن در نیمهﻯ مسیر متوجه شود مسافت آن روستا، بیشتر از چهار فرسخ است و همانجا قصد چهار فرسخ را کند، مرحوم سید(ره) می فرماید این قصد اثری ندارد. یعنی همان، قصدی که از ابتدا جهت رفتن به روستا داشته، برای شکسته شدن نماز کفایت می کند. چرا که قصد واقع المسافه در نماز قصر کافی است و علم او یا عدم علم او تأثیری ندارد.

 *****

 [2242] مسأله 11: إذا قَصَدَ الصَّبی مَسافَه ثُمَّ بَلَغَ فی الأثناءِ وَجَبَ عَلَیهِ القَصر وَ إن لَم یَکُن الباقی مَسافَه، وَ کَذا یُقَصِّر إذا أرادَ التَّطَوُّعَ باِلصَّلاهِ مَعَ عَدَمِ بُلُوغِه. وَ المَجنَون الَّذِی یَحصُل مِنهُ القَصد إذا قَصد المَسافَه ثُمَّ أفاقَ فی الأثناءِ یُقَصِّر، وَ أمّا إذا کانَ بِحَیث لا یَحصُل مِنهُ القَصد فَالمَدار بُلُوغُ المَسافَهِ مِن حینِ إفاقَتِه.

 عدم تأثیر جنون و عدم بلوغ در طی مسافت:

 اگر یک بچهﻯ نابالغ قصد رفتن به چهار فرسخ را بکند لکن پس از گذشتن از دو فرسخ، بالغ شود، باز هم نماز او شکسته است. چرا که بلوغ و عدم بلوغ در طی مسافت تأثیری ندارند. همچنین اگر این بچهﻯ نابالغ در تمام این سفر در حال عدم بلوغ باشد و بخواهد استحباباً نمازش را بخواند، باید قصر بخواند چرا که بلوغ و عدم بلوغ، تأثیری در قصر و اتمام ندارند. همچنین شخص مجنونی که در حال جنون مسافت را طی می کند، نمازش قصر است. البته مجنونی که هیچ چیز را درک نمی کند و نمی تواند قصد سفر کند و نماز بخواند، از بحث ما خارج است ولی مجنونی که مقداری درک دارد لکن جنونش به معنای ضعف اعصاب شدید می باشد، می تواند نماز بخواند و قصد سفر کند.

 اما اگر مجنونی که هیچ درک ندارد را به سمت چهار فرسخی ببرند و در بین راه به هوش بیاید و درحالی که دو فرسخ تا مقصد باقی مانده است، قصد رفتن به آنجا را بکند، نمازش تمام است. چرا که در ابتدای راه، هیچ قصد و درکی نداشته و آن مقداری که آمده، بدون قصد طی کرده است که اعتباری ندارد.

  والسلام