< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد موسوی جزایری

92/09/12

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: عدم جواز قطع نماز مشکوک و شروع آن از ابتدا /شک در عدد رکعات/کتاب الصلاة
اعاده نماز مشکوک قبل از اقامه نماز احتیاط
بحث در ادامه مساله بیست و یکم بود. مرحوم سید فرمودند:
و لو استأنف بعد التمام قبل أن يأتي بصلاة الاحتياط لم يكف و إن أتى بالمنافي أيضاً و حينئذ فعليه الإتيان بصلاة الاحتياط أيضاً و لو بعد حين[1]
اگر به فرض، شک بین سه وچهار برای مصلی عارض شود و او بنا را بر چهار گذاشته و نماز را تمام نماید. لکن بعد از نماز بجای خواندن نماز احتیاط ، از ابتدا نماز خود را اقامه کند، کفایت نمی کند. در این فرع دو صورت متصور است. اول اینکه مصلی بعد از نماز مرتکب منافی نگردد و نماز را اعاده نماید و صورت دوم آنکه مرتکب منافی شود مثلاً پشت به قبله نماید و بعد از ارتکاب منافی نماز خود را اعاده نماید. مرحوم سید می فرماید در هر صورت اعاده نماز از ابتدا کفایت نمی کند.
تفصیل صور مساله و اشکال به کلام سید
منظور سید از «لم یکف» نماز مستانفه است یعنی این نماز جدید کافی نمی باشد. اما حکم مساله بیان نشده و ایشان نفرموده در چنین فرضی وظیفه مصلی چیست. ظاهر عبارت این است که نماز معاده کفایت نمی کند.
به نظر ما مساله دو صورت دارد.
صورت اول: قبل اتیان منافی و صورت دوم: بعد از اتیان منافی.
در صورت اول قطعا نماز مستانفه امر ندارد. زیرا نماز اول که شک در آن واقع شده، یا سه رکعت است و یا چهار رکعت. اگر چهار رکعت باشد. واجب اتیان شده و بعد از سقوط واجب دیگر امری نداریم. اما اگر در واقع سه رکعت از نماز خوانده شده باشد، مصلی مامور به اکمال است. زیرا رکعات خوانده شده، صحیح بوده و مصلی باید آنها را تمام نماید. بنا بر این درهر فرض از صورت اول که فعل منافی با نماز واقع نشده، امری بر اعاده نماز نداریم و اعاده نماز جایز نمی باشد.
با توجه به اینکه در این صورت، نماز معاده باطل خواهد بود و فاصل محسوب می گردد، وظیفه مصلی چیست؟ ظاهر عبارت سید این است که مصلی باید نماز احتیاط بجا آورد. اما در حقیقت مجالی برای نماز احتیاط نیز وجود ندارد. زیرا فاصله انداختن بین نماز مشکوک و نماز احتیاط بوسیله فاصل طولانی مدت و عمل منافی با نماز جایز نمی باشد. در فرض مساله نیز مصلی این فاصل را ایجاد نموده زیرا بعد از نماز مشکوک، اقامه نماز باطل کرده که فصل طویل محسوب می گردد. پس نماز دوم که مامور به نبود باطل بود، نماز اول نیز بعلت فصل طویل قابل اتمام نیست و باطل خواهد بود، بنا بر این به نظر ما وظیفه مصلی تبدیل به اعاده نماز برای بار سوم می گردد. البته به نظر ما احتیاط مستحب اقتضا دارد که بعد از نماز دوم نماز احتیاط خوانده شود و بعد از آن نماز اعاده گردد.
اگر گفته شود بعد از نماز مشکوک امر به اتیان نماز وجود دارد و بوسیله نماز دوم امر ساقط خواهد شد خواهیم گفت امر بعد از نماز مشکوک امر به تتمیم نماز بوسیله نماز احتیاط است و نه اقامه نماز از ابتدا و خواندن چهار رکعت و لذا اقامه نماز مسقط امر نخواهد بود. اما اگر بوسیله منافی یا فاصل طویل اعمال اولیه باطل گردد، دیگر امر به تتمیم نبوده بلکه امر به اقامه نماز جدید می باشد.
البته باید توجه داشت اعاده نماز مشکوک با اقامه نماز احتیاطی و رجائی تفاوت دارد. زیرا در فرض بحث ما مصلی مامور به اقامه نماز احتیاط است. اما در نماز رجائی، تکلیف ساقط شده ولی مصلی نماز خود را اعاده می کند.
صورت دوم: با توجه به مطالبی که بیان شد اگر نماز معاده بعد از اتیان به منافی اقامه شود. هرچند منافی حرام تکلیفی و معصیت می باشد، لکن به نظر ما نماز معاده صحیح خواهد بود. زیرا این صورت مانند فرضی است که مصلی در نماز مرتکب حدث شود که در آن باید نماز تامه ای را مجدداً اقامه نماید.
وجه حرمت عمل منافی نیز این است که با توجه به اینکه وظیفه ظاهری مصلی تتمیم نماز است و در صورتی که مرتکب منافی گردد نماز خود را تمام نکرده و عمداً نماز خود را باطل نموده، لذا مانند قاطع عمدی نماز واجب می باشد. لذا وجه حرمت منافی همان وجه حرمت قطع عمدی نماز می باشد.
بنا بر تقسیمی که صورت گرفت و مباحثی که ذیل قِسم ها بیان شد. می گوییم فتوای مرحوم سید تنها در صورت اول صحیح بوده و در صورت دوم نماز معاده مصلی محکوم به صحت خواهد بود.
غفلت از شک مبطل و اتمام نماز و تبین صحت نماز
مسألة 22: في الشكوك الباطلة إذا غفل عن شكّه و أتمّ الصلاة ثمّ تبيّن له الموافقة للواقع ففي الصحّة وجهان[2]
فرض در جایی است که مصلی در نماز شک کند لکن غافل شود و بعد از نماز برایش معلوم شود که نماز را صحیح و کامل خوانده باشد. در اینجا هر چند مرحوم سید فرموده وجهان لکن به نظر ما نماز صحیح است. زیرا بنا نهادن بر اکثر در شک و خواندن نماز احتیاط از باب وظیفه ظاهری و نه واقعی می باشد. اما اگر بعد از نماز هم واقع برای مصلی معلوم گردد، حال او حال عامل به واقع می شود که وظیفه ظاهری، اعتباری برای او ندارد.
والسلام

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo