< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد موسوی جزایری

94/01/29

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع : بانکداری اسلامی / عقود بانکی / اجاره / شروط عوضین
تا اینجا در باره شروط متعاقدین بحث کردیم و از انجایی که یکی از شرایط بلوغ بود در باره بلوغ صحبت کردیم .
واما شرایط العوضین فهی امور
الاول : المعلومیه
واجب است عوض و معوض معلوم باشند برای طرفین معامله یعنی بر بایع و مشتری در بیع و بر موجر و مستاجر در اجاره .
الثانی : القدره علی التسلیم
یعنی عوضان مقدور علیه باشند . فرض کنید عبدی آبق باشد و قدرت بر تسلیمش نداریم بیع این عبد بدون ضمیمه صحیح نیست همچنین اجاره آن صحیح نیست .
الثالث : الملکیه
یعنی واجب است عوض و معوض مملوک مشتری و بایع باشند و الا بیع فضولی میشود . یعنی متزلزل میشود و متوقف بر اجازه مالک میشود .
الرابع : امکان الانتفاع بالعین مع بقاء العین
اشیاء مختلف هستند انتفاع از برخی اشیاء متوفق بر زوال عین آنهاست مانند خوراکی ها لذا اجاره انها جهت انتفاع از عین آنها جایز نیست زیرا اجاره به این معناست که عین برای مدتی باقی باشد تا از منافع ان استفاده شود . مانند اجاره خانه زیرا انتفاع از آن در سکونت است و عین آن هم باقی می ماند .
الخامس : اباحه المنفعه
فلاتصح الاجاره علی فعل محرم
از جمله شرایط این است که منفعت حلال باشد . حال اگر منفعت حرام باشد مانند اجاره جاریه مغنیه این جاره باطل است .
السادس : امکان الانتفاع المقصود
مثلا قطعه زمینی را اجاره کند برای زراعت ولی زمین صلاحیت زراعت را ندارد این اجاره باطل است
السابع : ان یکون المستاجر متمکنه من الانتفاع بالعین المستاجره
مثلا مردی زیور آلات طلا را اجاره کند و موجر شرط کند که حتما خودت باید استفاده کنی و نباید به کس دیگری بدهی. استفاده از طلا بر مرد حرام است لذا مستاجر امکان انتفاع از عین را ندارد و از انجا که الممنوع شرعا کالممتنع عقلا لذا اجاره باطل است.
شرح مساله اول
الاول : المعلومیه
معلومیت انواع مختلفی دارد . اگر از نقود باشد باید مقدارش را با عدد مشخص کند مثلا هزار دینار چراکه متعارف عرفی در باب نقود تعیین به عدد است. کیل هم به همین صورت یعنی با عدد مشخص میشود . ازان هم به همین شکل با عدد معین میگردد و نیز معدودات . و گاهی با تعیین مساحت است مانند پاچه که مقدار آن با متر مشخص میگردد . حال اگر در شهری پارچه را با متر محاسبه میکردند و در شهری با وزن، حکم هر شهر به حسب خودش است یعنی اگر در شهری که متعارف محاسبه پارچه مساحت است خرید کرد به همان متعارف عمل کند.
اینها همه در مورد عوض بود یعنی عین در باب اجاره . اما در مورد معوض یعنی منافع در باب اجاره مثل سکونت در خانه یا حمل و نقل حیوانات، معلومیتش اقسامی دارد، گاهی با تعیین مدت است . مثلا بگوید مدت سکونت در این خانه دو سال است . و گاهی به تعیین نفس عمل است مثلا به خیاط بگوید برایم لباسی بدوز ولی دیگر زمانی مشخص نمیکند حال اگر متعارفی در باب رعایت زمان است باید رعایت شود . اگر زمانی مشخص نگردد ولی انصراف عرفی به فوریت در عمل داشته باشد یعنی شروع به محض بسته شدن عقد باید بر اساس ان خیاطت را انجام دهد و لی اگر انصرافی نباشد واجب است زمان شروع و پایان خیاطت را مشخص کنند .
اگر شخصی وسیله ای را برای حمل وسائلش اجاره کند، اگر برای تعیین میزان بار متعارفی هست باید رعایت گردد و بیش از آن جایز نیست و اگر متعارفی وجود ندارد واجب است مشخص گردد .
دلیل لزوم تعیین عوضین اولا اجماع و ثانیا نفی غرر است .در روایت داریم که نهی النبی عن بیع الغرر لکن علامه حلی آورده نهی النبی عن الغرر . اگر این نقل علامه هم نبود باز میدانستیم وقتی پیغمبر از بیع غرری نهی کرده منظور خصوص بیع نیست بلکه تمام عقود لازمه را شامل میگردد و بدین صورت شامل عقد اجاره هم میگردد . ثالثا مرحوم سید خویی فرموده اند وجوب وفاء به عقد ملازمه دارد با معلومیت اصلا نفس وجوب وفاء یعنی باید عوضین معلوم باشند تا وفاء به آن ممکن باشد .
فرع
اگر مستاجر بگوید : اگر لباس مرا رومی دوختی دو درهم میدهم و اگر فارسی بدوزی یک درهم میدهم این اجاره به دلیل تردید عوض و معوض باطل است لکن برخی گفته اند صحیح است لکن به عنوان جعاله زیرا در جعاله ابهام مضر نیست . والسلام علیکم و رحمه الله .


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo