درس خارج فقه استاد موسوی جزایری
94/08/18
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: معامله سلف و بیع الدین/
بانکداری اسلامی.
بیان دو عقد دیگر بانکی
دو مورد از راه هایی که بانک ها با تمسک به آن ها به مردم تسهیلات می دهند و در ازاء آن مبلغی را دریافت می کنند معامله سَلَف و بیع الدِین است.
معامله سلفی
مثالِ معامله سلفی این است که یک کارخانه دار که برای اداره کارخانه اش یا تهیه مواد خام احتیاج مالی پیدا می کند با مراجعه به بانک به میزان احتیاج خود بخشی از تولیدات خود را پیش از تولید و با تعیین اوصاف به مبلغی کمتر از قیمت بازار به بانک می فروشد البته باید توجه داشت این معامله به شکلی که غرری نباشد؛ به عبارت دیگر بانک محصولات و تولیدات را پیش خرید می کند. شخص کارخانه دار با آن پول مشکل مالی خود را برطرف کرده و در ازاء آن پول، کالایی را که وعده داده بود را به تسلیم بانک در می آورد.
بانک نیز به او وکالت میدهد که خودت کالا را برای ما بفروش.
از شروط معامله سلفی این است که پول باید نقد باشد و اوصاف کالا هم باید مشخص باشند. البته بانک این نکته را هم ملحوظ می کند که این پولی را که داده برای کالایی که چند ماه دیگر تولید می شود بوده و قاعدتا قرار نیست که به همین مقدار از کارخانه دار پس بگیرد. لذا در قرار داد قید می کند که این کالا باید به قیمت بیشتر به فروش برسد تا بانک متضرر نگردد. این شرط از نظر ظواهر شرع اشکالی ندارد.
بیع الدین
یک راه دیگر اعطای تسهیلات، بیع الدین است. مثلا تاجری مقداری طلب موجل دارد. اما حال که احتیاج به پول دارد با مراجعه به بانک طلب خود را با مبلغی نقد و کمتر از مقدار اصلی به بانک واگذار می کند. به این کار تنزیل نیز می گویند که برخلاف ربا است. در ربا مبلغ کم به زیاد تبدیل می شود ولی در اینجا مبلغ زیاد تبدیل به کم می شود.
در این مساله همه مراجع قائل به جوازند و مساله اجماعی است. البته حضرت امام و به تبع ایشان مقام معظم رهبری که قایل به عدم جواز شده اند. حضرت امام هم ابتدا در تحریر قائل به جواز این کار بودند لکن پس از آن در استفتائی که از ایشان شد، قائل به حرمت شدند.
بیان دو عقد دیگر بانکی
دو مورد از راه هایی که بانک ها با تمسک به آن ها به مردم تسهیلات می دهند و در ازاء آن مبلغی را دریافت می کنند معامله سَلَف و بیع الدِین است.
معامله سلفی
مثالِ معامله سلفی این است که یک کارخانه دار که برای اداره کارخانه اش یا تهیه مواد خام احتیاج مالی پیدا می کند با مراجعه به بانک به میزان احتیاج خود بخشی از تولیدات خود را پیش از تولید و با تعیین اوصاف به مبلغی کمتر از قیمت بازار به بانک می فروشد البته باید توجه داشت این معامله به شکلی که غرری نباشد؛ به عبارت دیگر بانک محصولات و تولیدات را پیش خرید می کند. شخص کارخانه دار با آن پول مشکل مالی خود را برطرف کرده و در ازاء آن پول، کالایی را که وعده داده بود را به تسلیم بانک در می آورد.
بانک نیز به او وکالت میدهد که خودت کالا را برای ما بفروش.
از شروط معامله سلفی این است که پول باید نقد باشد و اوصاف کالا هم باید مشخص باشند. البته بانک این نکته را هم ملحوظ می کند که این پولی را که داده برای کالایی که چند ماه دیگر تولید می شود بوده و قاعدتا قرار نیست که به همین مقدار از کارخانه دار پس بگیرد. لذا در قرار داد قید می کند که این کالا باید به قیمت بیشتر به فروش برسد تا بانک متضرر نگردد. این شرط از نظر ظواهر شرع اشکالی ندارد.
بیع الدین
یک راه دیگر اعطای تسهیلات، بیع الدین است. مثلا تاجری مقداری طلب موجل دارد. اما حال که احتیاج به پول دارد با مراجعه به بانک طلب خود را با مبلغی نقد و کمتر از مقدار اصلی به بانک واگذار می کند. به این کار تنزیل نیز می گویند که برخلاف ربا است. در ربا مبلغ کم به زیاد تبدیل می شود ولی در اینجا مبلغ زیاد تبدیل به کم می شود.
در این مساله همه مراجع قائل به جوازند و مساله اجماعی است. البته حضرت امام و به تبع ایشان مقام معظم رهبری که قایل به عدم جواز شده اند. حضرت امام هم ابتدا در تحریر قائل به جواز این کار بودند لکن پس از آن در استفتائی که از ایشان شد، قائل به حرمت شدند.
