موضوع: معامله سلف و بیع الدین و خرید اقساطی/ بانکداری اسلامی.
تنزیل و فروش دین
گفتیم در تنزیل یا فروش دِین، شخصی که مطالبات موجل دارد با مراجعه به بانک، طلب خود را به قیمتی کمتر به بانک واگذار می کند.
این مساله طبق فتوای مشهور و معاصرین صحیح بوده و اشکال ربا به آن وارد نیست. زیرا اولا این معامله بیع بوده و ربای قرضی بر اینجا صادق نیست. و ثانیا دِین، مکیل و موزون نیست تا مصداق ربای معاملی باشد. علاوه بر آن در ربای معاملی کم به زیاد معاوضه می شود، لکن در اینجا معاوضه زیاد به کم است. لذا مراجع معظم چنین معامله ای را جایز دانسته اند.
البته حضرت امام در بعضی فروض مساله اشکال کرده اند. باید بررسی کنیم که در ذهن شریف ایشان چه نکته ای بوده است. لکن به نظر ماهم این معامله صحیح است.
بیع سلف
اما کارخانه دار یا کشاورزی که کار تولیدی دارد و احتیاج مالی پیدا می کند لکن در آینده تولیداتی دارد که می تواند با آن آن احتیاج را جبران نماید می تواند با تمسک به بیع سلفی از طریق بانک احتیاج فعلی خود را جبران نماید. لذا به بانک مراجعه کرده و بانک هم در ازاء پیش خرید بخشی از تولیدات، مبلغی را به او می دهد. بیع سلفی شرعا صحیح است. البته رعایت نکاتی مانند نقد بودن ثمن، مشخص بودن اوصاف کالا و تعیین مدت در این بیع شرط است.
همچنین در پیش خرید محصولات کشاورزی باید به این نکته توجه داشت که، بانک نمی توان بخشی از میوه های باغ را خریداری کند؛ چرا که که فروش میوه قبل از بُدوِّ صلاح جائز نیست. اما خرید به صورت کلی اشکالی ندارد.
فروش اقساطی
یکی دیگر از حلول بانکی فروش اقساطی است. مثال فروش اقساطی آن جاست که کارخانه داری که نیازمند وسائلی است لکن پول خرید آنها را ندارد با مراجعه به بانک و تحویل لیست وسائل مورد نیاز از بانک می خواهد تا آن وسائل را تهیه کند و در معامله دیگر که مدت دار است آن ها را به قیمتی بیشتر او واگذار کند.
البته ممکن است که بانک به او وکالت دهد تا شخص خودش از طرف بانک اقدام به خرید وسایل کرده و آن وسائل را به شخص بفروشد. این هم اشکالی ندارد.