موضوع: تنبیه چهارم، استصحاب اقسام کلی / تنبیهات استصحاب / استصحاب

 مقدمه:

 در صورتی که مستصحب کلی باشد، سه قسم برای استصحاب بیان شده است و استصحاب را در قسم اول و دوم (علی المشهور) جاری دانسته اند اما در قسم سوم اشکال کرده و استصحاب را جاری ندانسته اند. امروز فقط فهرست این اقسام را بیان می کنیم و بعداً به مباحث و ایرادات و جواب هایی که پیرامون این اقسام مطرح شده می پردازیم.

 قسم اول استصحاب کلی:

 قسم اول صورتی است که شک در بقاء کلی از جهت شک در بقاء همان فردی است که کلی در ضمن آن فرد وجود پیدا کرده است. مثل علم به وجود انسان در ضمن زید و شک در بقاء انسان از جهت شک در بقاء زید. در جریان استصحاب در این قسم، هیچگونه اشکال و اختلافی وجود ندارد. چون در گذشته یقین به کلی داشته ایم و پس از آن نیز شک در بقاء همان کلی می کنیم، لذا استصحاب جاری می شود.

 قسم دوم استصحاب کلی:

 قسم دوم صورتی است که شک در بقاء فردی که کلی در ضمن آن فرد موجود شده، از جهت شک در ماهیت و میزان استعداد آن فرد است. چون ماهیت آن فرد برای ما مبهم است. مثل جایی که علم به وجود حیوان در ضمن فردی که نمی دانیم آن فرد فیل یا بق (پشه کوره) است پیدا می کنیم. در این صورت از آنجا که عمر بق معمولاً سه روز است، در سه روز اول علم به وجود آن حیوان داریم، چه در ضمن بق باشد چه در ضمن فیل، ولی بعد از سه روز، اگر آن حیوان، بق باشد منعدم شده است اما اگر فیل باشد هنوز باقی است. پس چون ماهیت آن حیوان مردد است بین دو فردی که یکی مقطوع البقاء و دیگری مقطوع الارتفاع می باشد، در بقاء آن حیوانی که یقیناً موجود شده شک می کنیم. در اینجا نیز فرموده اند استصحاب کلی حیوان جاری می شود.

 قسم سوم استصحاب کلی:

 قسم سوم صورتی است که پس از علم به وجود کلی، شک در بقاء آن، از جهت این است که ولو آن فردی که کلی درضمنش موجود شده قطعاً از بین رفته است ولی احتمال می دهیم همزمان با از بین رفتن آن فرد یا کمی قبل از آن، فرد دیگری از آن کلی پیدا شده باشد. مثل اینکه علم به وجود کلی انسان در خانه در ضمن زید داریم و پس از آن، علم به خروج زید از خانه پیدا می کنیم و احتمال بقاء کلی انسان را از این جهت می دهیم که همزمان با خروج زید، عمرو داخل شده باشد (ولو اینکه علم داریم عمرو از اول در خانه نبوده است). در این قسم فرموده اند استصحاب جاری نیست.

 تتمه:

 آنچه که در رسائل و کفایه و کتب معروفه آمده است، همین اقسام ثلاثه است لکن محقق خوئی(ره) به این اقسام ثلاثه، قسم رابعی اضافه کرده که بعداً بحث آن را مطرح می کنیم. همچنین مرحوم والد در کتاب «الجواهر الغوالی فی فروع العلم الاجمالی» پس از رد کردن قسم رابع مرحوم خوئی(ره)، قسم خامسی برای استصحاب کلی بیان کرده اند.

  والسلام