< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد موسوی جزایری

92/01/17

بسم الله الرحمن الرحیم

 بررسی جریان اصاله الصحه در شک در قابلیت
 در بحث اصاله الصحه بودیم یک بحثی که مطرح است از طرفی میان مرحوم علامه حلی و محقق کرکی و اتباع ایشان از طرفی و شیخ انصاری و اتباع ایشان از طرف دیگر این است که مرحوم علامه و محقق کرکی میفرمایند هر کجا که شک در قابلیت جریان اصاله الصحه باشد دیگر اصل جاری نیست و تفاوتی نمیکند که منشا شک ما عقلی باشد یا شرعی ، همچنین تفاوتی نمیکند که شک ما از حیث فاعل باشد یا مورد . برای روشن شدن مطلب ایشان ابتدا ما این چهار صورت ذکر شده را توضیح میدهیم :
 منشا شک دو صورت دارد یا در فاعل فعل است یا در مورد فعل مثلا زمانی که کسی چیزی را به بازار می آورد برای فروش ، شما به دو صورت ممکن است شک در صحت معامله بکنی یا به خود بایع شک دارید مثلا نمیدانید محجور هست یا نه ( این میشود شک در فاعل ) یا به مالی که در دست اوست شک دارید مثلا نمیدانید غصبی هست یا نه ( این میشود شک در مورد )
 هنگامی که شک در قابلیت فاعل از برای جریان اصاله الصحه میکنید ممکن است منشا شک شما عقلی1 یا شرعی باشد مثلا در همان مثال بایع یک بار شک میکنیم آیا این بیع قابلیت جریان اصاله صحه را دارد یا ندارد زیرا شک دارم که بایع عاقل است یا نه در اینجا اگر عاقل نباشد بیع ، قابلیت عقلی برای صحت را ندارد . گاهی هم منشا شک شما شرعی است مثلا نمیدانید بایع بالغ است یا نه . در این صورت اگر بالغ نباشد بیع قابلیت شرعی صحت را ندارد .
 در شک در مورد هم همینطور مثلا این بایع در مثال مذکور مالی را برای فروش آورده ، بیع هم مبادلۀ مال بمال است و شما در مالیت آن مبیع شک میکنید این شک باز هم دو صورت دارد گاهی مبیع مانند پوست پیازی است که عقلا شک در قابلیت جریان اصاله الصحه در آن میکنیم ، گاهی مبیع مانند خمر است که عرفا مال است لکن شرعا قابلیت آن احراز نشده است .
 در همه این موارد شک در قابلیت ، علامه و محقق کرکی و اتباع ایشان اصاله الصحه را جاری نمیدانند ، شاید دلیل ایشان این باشد که شک در قابلیت شک در اصل وجود بیع است نه شک در صحت بیع لذا از مجرای اصاله الصحه خارج است .
 اشکال شیخ انصاری به این مبنا
 شیخ می فرمایند که با این حساب عمده موارد شک در صحت خارج میشوند و چیزی برای اصاله الصحه باقی نمی ماند ( مگر موارد جزئی مانند شک در قیدیت ماضویت در عقد بیع ) این در حالیست که سیره علما و متشرعه همه بر جریان اصل صحت در همه موارد شک در قابلیت میباشد .، بعد هم مثال زده اند به مالی که در معرض فروش قرار رفته در حالی که احتمال دزدی بودن آن میرود همه علما اصاله الصحه را در آن جاری میدانند در حالی که از موارد شک در قابلیت است . و این مثال را به عنوان نقض از برای قائلین به عدم جواز ذکر میکنند .
 ایراد محقق خوئی به شیخ اعظم
 محقق خوئی در سه مرحله به کلام شیخ اشکال میگیرند . ابتدا در تایید کلام علامه حلی و محقق کرکی میفرمایند اصاله الصحه دلیل لفظی ندارد که به اطلاق آن تمسک کنیم بلکه دلیل آن لبی است لذا هر کجا که شک کردیم باید به قدر متیقن اخذ کنیم لذا حرف علامه کاملا صحیح است زیرا شک در قابلیت ، در واقع شک در مجرای اصل است در حالی که اصل ، زمانی جاری است که مجرای آن مهیا باشد .( به عبارت دیگر در شک در قابلیت به اصل وجود بیع شک میشود نه به صحت آن در حالی که اصل صحت زمانی جاری است که بیع قابلیت صحت و به عبارت دیگر صحت تاهلیه آن احراز شده باشد )
 سپس در ادامه در مورد مثال شیخ می فرمایند کسی که مالی در دست دارد ابتدا در مورد این شخص قاعده ید جاری میشود و قاعده ید صحت تاهلیه را برای بایع درست میکند زیرا میگوید ید علامت ملکیت است اگر مال در دست او باشد و معترضی هم نباشد . با اجرای قاعده ید قابلیت صحت احراز میشود سپس اصاله الصحه جاری میشود . لذا این مثالی نمیشود برای جریان اصاله الصحه در شک در قابلیت .
 سپس مثال نقضی را برای رد کلام شیخ ذکر میکنند و میفرمایند اگر کسی مالی را در دست داشت و به قصد بیع آن به بازار آمد ، ادعای ملکیت هم ندارد بلکه میگوید من از طرف مالک آن وکیلم ، چون ادای ملکیت ندارد دیگر قاعده ید جاری نمیشود ، در چنین جایی اگر شک در صدق کلامش کردید آیا میتوانید اصاله الصحه را جاری کنید ؟ قطعا نمی توانید . چرا؟ زیرا اگر مالک آمد و منکر وکالت شد در اینصورت وکیل قلابی مدعی وکالت است و مالک منکر و الیمین علی المدعی و البینه علی المنکر ، ولی شما که اصاله الصحه را جاری کرده اید قول وکیل قلابی میشود موافق اصل و همیشه قول منکر موافق اصل است لذا مالک که منکر وکالت است میشود مدعی و باید بینه بیاورد که ادعای وکالت دروغ است و هذا لایقول به احد . آیا وجدان شما و فهم فقهی شما این مطلب را میپذیرد ؟ قطعا خیر ، لذا معلوم میشود کار از اول خراب است و اصلا جریان اصاله الصحه غلط بوده است .
 لذا در پایان محقق خوئی مدعای شیخ را نمی پذیرد و وفاقا للعلامه و المحقق الکرکی قائل به عدم جریان اصاله الصحه در شک در قابلیت میشود .

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo