< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد موسوی جزایری - مقدمات و مباحث الفاظ

93/11/05

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع : حقیقت شرعیه
بحث ما به اینجا رسید که آیا الفاظ مستحدثه در شرع، از مقوله حقیقت شرعیه هستند یا حقیقت متشرّعیّه، ریشه و مبنای بحث هم مال اهل سنّت است، چون آنها فقط با روایات پیامبر کار می کنند لذا فقط ناظر به نقل و عدم نقل در زمان رسول الله صلّی الله علیه و آله بوده اند، در میان علمای تشیّع افرادی مانند شیخ مفید و سید مرتضی نیز که علم اصول را به وجود آوردند چون ناظر به نظرات اهل سنّت بودند و فی الواقع در درگیری و مقایسه و مباحثه با اهل سنّت بوده اند، به همین دلیل حقیقت شرعیّه را اختصاص به زمان پیامبر اکرم دادند و بعد از ایشان را حقیقت متشرعیّه می گفتند، اما این دَیدَن به جهت حفظ لسان مشترکِ علمی با اهل سنّت بود.
اما از نظر ما دوره تبیین احکام در زمان پیامبر اکرم(ص) به پایان نرسید، بلکه بسیاری از احکام در روایات ائمه متاخّر علیهم السلام تبیین شد بلکه کلمات ایشان هم عین شرع است، ایشان اوصیاء نبی هستند و کان عندهم مواریث النبوّه، و کان عندهم کتاب علی کتبه علی بإنشاءِ رسولِ الله، بسیاری از حدود و قصاص و امثال اینها را که حضرات معصومین بیان می کردند سپس می فرمودند «وجدتُه فی کتاب علی»، پس ائمه علیهم السلام به غیر از علومی که مُلهَم بوده اند چنین علوم و مواریثی نیز داشته اند به همین جهت است که ما دوران تبیین احکام را مختص به زمان پیامبر اکرم نمی دانیم، حقیقت شرعیّه هم در زمان ائمّه قطعا ثابت بوده است، لهذا در کلام ائمه معصومین علیهم السلام می بینید همه الفاظ عبادات مانند صلاه و صوم و حج و امثال اینها استفاده می شده و کسی نیز تردید نمی کرده است، زیرا با گذشت بیش از یک قرن –از زمان پیامبر که نقل الفاظ شروع شد- قطعا تبدیل به حقیقت شده است.
ما در بحث حقیقت شرعیه به دنبال این پاسخ به این پرسش هستیم که آیا الفاظی که در روایات آمده حمل بر معانی لغویشان می شود یا معانی شرعی شان؟ اگر بخواهیم حرف خودمان را بزنیم و بگوییم شرع اعم از پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام است، (متشرّعه به معنای اصحاب و تابعین است) چون زمان حقیقت شرعیه به نظر ما سعه دارد و تمام دوره اهل بیت را شامل است لذا قطعا حقیقت شرعیه ثابت است و حمل بر معانی اصطلاحی می شود، حتی در زمان امام باقر و امام صادق علیهما السلام دیگر هیچ کس شکی در معانی این الفاظ نداشته، این لسان هم طبق نظر ما عین شرع است لذا اصطلاح حقیقت شرعیه عمومیت دارد و شامل سنوات متاخره هم می شود، اما اگر بخواهیم با اهل سنّت لسان مشترک داشه باشیم و جانب اتحاد را رعایت بکنیم -کما اینکه سید مرتضی در الذریعه و شیخ طوسی در عده چنین کرده اند- باید میان حقیقت شرعیه و حقیقت متشرعیّه تفصیل قائل بشویم، این نکته، نکته ایست که در کفایه هم به آن پرداخته نشده در حالی که حق مطلب این بود که باید توضیح داده شود.
فایده چندانی هم بر این بحث مترتب نیست زیرا اولا چنین شکی شاید در برخی موارد در مورد روایات رسول الله صلّی الله علیه و آله پیش بیاید اما در مورد ائمه بعدی علیهم السلام قطعا دیگر شک نداریم که الفاظ در معانی اصطلاحی و شرعیشان استعمال شده اند، ثانیا در مورد خود روایات رسول اکرم اسلام نیز این بحث ثمره چندانی ندارد زیرا اکثر فرمایشات ایشان نیز در لسان ائمه اطهار علیهم السلام تبیین و توضیح داده شده است لذا موضوع شکی معمولا برای ما پیش نمی آید، کجا آیه ای از قرآن می توانید بیاورید که معنای آن را از لسان اهل بیت علیهم السلام نتوانید بفهمید و کشف بکنید؟ نمی توانید پیدا بکنید.وصلی الله علی محمد و آله .

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo