درس خارج اصول استاد موسوی جزایری
93/11/28
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع : مقدمات/
صحیح و اعم/ مقدمه سوم/ ایرادات محقق اصفهانی
ایرادات محقق اصفهانی
محقق اصفهانی می فرمایند تصویر جامع بر مبنای صحیح امکان ندارد و برای این مطلب چند دلیل اقامه نموده است:
دلیل اول این است که امکان ندارد یک جامعی هم اجزاء و هم مراتب نماز را در بر بگیرد زیرا نماز مرکب از چند عمل است و این اجزاءِ نماز که نماز از آنها مرکّب شده مقولات عالیه هستند، مراد از مقولات عالیه همان مقولات عشر است که یکی جوهر و نُه تای دیگر اعراض هستند، کم و کیف و این و متی و مضاف و وضع و ان یفعل و ان ینفعل و ملک، اینها را می گویند مقولات عالیه زیرا جنس الاجناس اند و زیر مجموعه جنس دیگری نیستند، به خلاف حیوان مثلا که با اینکه جنس است ولی نوع برای جسم نامی است، جسم نامی خودش زیر مجموعه جوهر است، ولی جوهر دیگر جنس الاجناس است و دیگر جنسی ما فوقش نیست.
حالا در ما نحن فیه مثلا یک جزء از نماز قرائت است که کیف مسموع است، رکوع و سجود و جلوس و قیام زیر مجموعه عرضِ وضع اند، (وضع یعنی هیئت حاصله از تناسب اجزاء یک چیز با اجزاء دیگر)، آیا ممکن است جامعی میان کیف و وضع باشد؟ خیر زیرا اینها دو مقوله تحت دو جنس عالی هستند و جامع ذاتی برایشان معقول نیست، زیرا اگر بخواهد جامع ذاتی داشته باشند باید جنسی ما فوق اینها باشد که امکان ندارد. آیا خود «ترکیب» می تواند به عنوان جامع مد نظر کرفته شود؟ خیر زیرا مقولات بسیطه هستند و این ترکّب ها نیز اعتباری هستند.
ایراد دوم ایشان به آخوند است، آخوند گفته بود رابطه میان نماز و آن جامع رابطه مُحصِّل و مُحصَّل نیست، بلکه عنوان و معنون است، یعنی آن جامع اتحاد وجودی با آن فعلِ مرکّبِ از اجزاء دارد، محقق اصفهانی می فرمایند نمی شود آن جامع با این مرکب اتحاد وجودی پیدا بکند زیرا بسیط با مرکب قابل اتحاد نیستند، معنی نمی دهد جامع بسیط باشد بعد با یک مرکبی متحد بشود.
ایراد سوم هم به آخوند است که گفته بودند ما از وحدت اثر به وحدت موثر پی می بریم ایشان در جواب می فرمایند این قاعده در وحدت شخصی است که در ما نحن فیه وحدت شخصی نداریم بلکه وحدت بالعنوان داریم، این ایراد را قبلا تحت عنوان قاعده الواحد نیز مطرح نموده ایم.
ایراد چهارم این است که می فرماید این چیزی که شما برای جامع صحیحی تصویر نموده اید خودش جامعِ فاسد هم هست زیرا این چیزی که در یک حالتی صحیح است در حالت دیگری باطل است، مثلا نماز تمام برای حاضر صحیح است و برای مسافر باطل و بالعکس.
ایشان به وسیله این ایرادات اربعه مسلک آخوند را رد کرده و نتیجه می گیرد که آنچه شیخ فرموده صحیح است. [1]و صلی الله علی محمد و آله .
ایرادات محقق اصفهانی
محقق اصفهانی می فرمایند تصویر جامع بر مبنای صحیح امکان ندارد و برای این مطلب چند دلیل اقامه نموده است:
دلیل اول این است که امکان ندارد یک جامعی هم اجزاء و هم مراتب نماز را در بر بگیرد زیرا نماز مرکب از چند عمل است و این اجزاءِ نماز که نماز از آنها مرکّب شده مقولات عالیه هستند، مراد از مقولات عالیه همان مقولات عشر است که یکی جوهر و نُه تای دیگر اعراض هستند، کم و کیف و این و متی و مضاف و وضع و ان یفعل و ان ینفعل و ملک، اینها را می گویند مقولات عالیه زیرا جنس الاجناس اند و زیر مجموعه جنس دیگری نیستند، به خلاف حیوان مثلا که با اینکه جنس است ولی نوع برای جسم نامی است، جسم نامی خودش زیر مجموعه جوهر است، ولی جوهر دیگر جنس الاجناس است و دیگر جنسی ما فوقش نیست.
حالا در ما نحن فیه مثلا یک جزء از نماز قرائت است که کیف مسموع است، رکوع و سجود و جلوس و قیام زیر مجموعه عرضِ وضع اند، (وضع یعنی هیئت حاصله از تناسب اجزاء یک چیز با اجزاء دیگر)، آیا ممکن است جامعی میان کیف و وضع باشد؟ خیر زیرا اینها دو مقوله تحت دو جنس عالی هستند و جامع ذاتی برایشان معقول نیست، زیرا اگر بخواهد جامع ذاتی داشته باشند باید جنسی ما فوق اینها باشد که امکان ندارد. آیا خود «ترکیب» می تواند به عنوان جامع مد نظر کرفته شود؟ خیر زیرا مقولات بسیطه هستند و این ترکّب ها نیز اعتباری هستند.
ایراد دوم ایشان به آخوند است، آخوند گفته بود رابطه میان نماز و آن جامع رابطه مُحصِّل و مُحصَّل نیست، بلکه عنوان و معنون است، یعنی آن جامع اتحاد وجودی با آن فعلِ مرکّبِ از اجزاء دارد، محقق اصفهانی می فرمایند نمی شود آن جامع با این مرکب اتحاد وجودی پیدا بکند زیرا بسیط با مرکب قابل اتحاد نیستند، معنی نمی دهد جامع بسیط باشد بعد با یک مرکبی متحد بشود.
ایراد سوم هم به آخوند است که گفته بودند ما از وحدت اثر به وحدت موثر پی می بریم ایشان در جواب می فرمایند این قاعده در وحدت شخصی است که در ما نحن فیه وحدت شخصی نداریم بلکه وحدت بالعنوان داریم، این ایراد را قبلا تحت عنوان قاعده الواحد نیز مطرح نموده ایم.
ایراد چهارم این است که می فرماید این چیزی که شما برای جامع صحیحی تصویر نموده اید خودش جامعِ فاسد هم هست زیرا این چیزی که در یک حالتی صحیح است در حالت دیگری باطل است، مثلا نماز تمام برای حاضر صحیح است و برای مسافر باطل و بالعکس.
ایشان به وسیله این ایرادات اربعه مسلک آخوند را رد کرده و نتیجه می گیرد که آنچه شیخ فرموده صحیح است. [1]و صلی الله علی محمد و آله .
