< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد موسوی جزایری

94/07/06

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع:مسئله من کان له زوجتان ارضعتا زوجته الصغیره/مشتق
مقدمه
گفتیم: در صَرف مشتق باید یک ماده اولیه داشته باشد تا صیغه های متعدد از آن اشتقاق پیدا کنند، لکن در ما نحن فیه (اصول) خیلی پایبند به این مطلب نیستیم. همچنین بیان شد که نسبت میان مشتق اصولی و صرفی عموم و خصوص مِن وجه است، مثلا زوج و زوجه مشتق صرفی نیستند در حالی که جَریِ علی الذات بر آن ها صدق می کند، به این نحو که در مثل زید مادامی که متاهل بوده زوجیت بر او صدق می کرده و الان که همسرش را طلاق داده آیا باز هم می توان به او گفت زوج؟
اتفاقاً در فرعی فقهی همین مساله مشتق بودن زوج محل بحث واقع شده است که می خواهیم این فرع را اینجا تشریح کنیم.
بررسی مسئله «من کان له زوجتان کبیرتان ارضعتا زوجته الصغیره»
زوجتان کبیرتان ارضعتا زوجته الصغیره، مطلب در موردی است که مردی دو زن کبیره دارد، زن سومی می گیرد که هنوز صغیره و شیر خوار است، حال اگر آن دو زن کبیره به زوجه صغیره شیر دهند چه اتفاقی خواهد افتد؟ یعنی یک زوجه کبیره، صغیره را شیرِ کامل و بعد از آن، کبیره دوم مُرضعه را شیر دهد، در چنین جایی چه اتفاقی می افتد؟ برخی فقها گفته اند که هر سه زن بر زوج حرام می شوند، برخی دیگر از فقها این را نپذیرفته اند، این فرع فقهی با بحث ما در مشتق اصولی ارتباط دارد.
در این فرع روایتی داریم از علی بن مهزیار اهوازی علیه الرحمه، «روی الکلینی عن علی بن محمد عن صالح بن ابی حماد عن علی بن مهزیار قال: قیل له-ای لابی جعفر علیه السلام- ان رجلا تزوج بجاریه صغیره فارضعتها امراته ثم ارضعتها امراه له اخری، فقال ابن شبرمه(از فقهای اهل سنت) حرمت علیه الجاریه و امرئتان، فقال ابو جعفر علیه السلام: اخطا ابن شبرمه، تحرم علیه الجاریه و امرئته التی ارضعتها اولا و اما الاخیره فلم تحرم علیه کانها ارضعت ابنته».[1]
مراد از ابو جعفر امام جواد علیه السلام است، نه امام باقر به دلیل تناسب زمانی علی بن مهزیار با امام جواد علیه السلام.
در روایت آمده که ابن شبرمه هر سه زن را حرام می دانست لکن امام پاسخ می دهند که فقط جاریه و مُرضعه اول حرام می شوند، حال اگر ما با قواعد مشتق به این مسئله نگاه کنیم توجیه قول ابن شبرمه چیست؟
این است که اگر مشتق را حقیقت برای خصوص متلبّس بالمبدا بدانید فرمایش امام مطابق قاعده است زیرا زوجه کبیره دوم زمانی به صغیره شیرداده که رضیعه فاقد وصف زوجیّت بوده، لذا دلیلی ندارد که کبیره دوم حرام بشود، لکن اگر گفتیم که مشتق حقیقت در اعم است وصف زوجیت همچنان بر صغیره صادق خواهد بود، پس کبیره دوم هم به زوجه مرد شیر داده و او نیز حکم ام الزوجه را پیدا می کند و حرام می شود، توضیح بیشتر این مسئله بماند برای جلسه آینده.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo