< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد جزایری

95/02/18

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: فی ما یتعلق بصیغه الامر/اوامر

اجزاء امر اضطراری از اختیاری به حسب مقام اثبات

فرمایش محقق خوئی

نظر محقق خوئی نفی اجزاء بود. از این بابت که موضوع تکلیف و مامور به اضطراری ،عجز از مامور به اختیاری است، مامور به اختیاری هم جامع بین افراد طولیه است، فرد واحدی از اول تا آخر وقت، هر کدام قابل امتثال باشد همان مامور به اختیاری است. به همین دلیل عجز از طبیعت صدق نمی کند مگر به عجز از جمیع افراد . این همان عجز مستوعب در تمام وقت است، لذا کسی که در اول وقت فاقد الماء است اگر نماز با تیمم بخواند و بعدا واجد الماء بشود، در حقیقت قادر بر طبیعت است. و از اول مامور به، تیمّم نبوده است، البته بحث تیمم هم مثال است و الان کاری با ادله خاصه نداریم.

به همین دلیل محقق خوئی می فرمایند اجزائی در کار نیست .زیرا تحقق موضوع ، عجز به عجزِ مستوعب در تمام وقت است. [1]

و فیه

این استدلال شبیه یک استدلال عقلی است، محقق خراسانی استناد به اطلاق دلیل نموده اند، در آیه شریفه آمده: «اذا قمتم الی الصلاه...، احکام نماز و غسل و وضو را بیان می کند. در انتها می فرماید فلم تجدوا مائا فتیمّموا صعیدا طیّبا»[2] این آیه اطلاق دارد و اطلاق دلیل شامل پیدا کردن آب و پیدا نکردن آب می شود ، به همین دلیل نمازش صحیح و مُجزی است ، چرا؟ زیرا خداوند از ما دو نماز نخواسته است، یک نماز ظهر واجب است، یک نماز عصر واجب است، برای همین اگر این نماز ظهر یک بار به صورت صحیح خوانده بشود، کافی است. زیرا بر عهده ما همین یک نماز است، وقتی این نماز را با تیمم خواندیم ، اطلاق دلیل می گوید صحیح است، ما هم می دانیم که نمازهای یومیه بیش از پنج تا نیستند، لذا همین یک نماز کفایت می کند.

محقق خوئی فرموده بودند مراد از «فلم تجدوا» تمام وقت است و عجز از آن در صورتی محقق می شود که در تمام وقت فاقد الماء باشد، آیه را هم همین گونه تاویل نمودند، لکن اگر ما باشیم و اطلاق آیه و نخواهیم آیه را تاویل بکنیم، اطلاق آیه شامل همه اوقات می شود و انصرافی به آخر وقت ندارد، اگر ما باشیم و ظاهر دلیل فرمایش محقق خراسانی اقوی است.

نتیجه

پس مقتضای قاعده ای که محقق خوئی فرموده اند صحیح است و در مورد تیمم دلیل خاص جلوی آن را می گیرد. اگر در جایی دلیل خاص نداشته باشیم باید حرف ایشان را بپذیریم، مثلا در مورد تقیّه، اگر در اول وقت موضع تقیّه قرار گرفتیم و نماز تقیّه ای ، به تکتّف خواندیم، یا وضوی تقیّه ای گرفتیم، این هم مامور به اضطراری است، آیا اجزاء دارد از مامور به اختیاری؟ مقتضای قاعده ای که آقای خوئی فرموده اند عدم اجزاء است اما باز هم محقق خوئی قائل به اجزاء هستند. به دلیل ظهور روایاتی که در باب تقیّه داریم، لذا اگر مورد تقیه هم مرتفع بشود باز هم همان نماز و وضوی تقیّه ای مجزی از مامور به اختیاری است.

مثال دیگر، جبیره است، اگر در اول وقت جبیره داشتیم و وضوی جبیره ای گرفتیم، در اثناء وقت عذرمان برطرف شد و استطاعت بر وضوی بدون جبیره پیدا کردیم، آیا اعاده واجب است؟ ظاهرا بله ،زیرا در جبیره دلیل خاصی نداریم که دلالت بر اجزاء کند.

 


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo