< فهرست دروس

درس خارج اصول آیت الله خلخالی

90/01/22

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع بحث : مقدمات بحث اجتماع امر و نهی

مقدمه یازدهم

 بحث در مقدمه یازدهم در ثمرهی بحث اجتماع امر و نهي است.

 آنچه از قديم گفته شده این است كه بنابر قول به جواز، عبادت صحيح است زيرا عبادت با حرام مقارنه دارد و وجوداً متفاوت هستند مثل نظر به اجنبي در صلاة چه مکلف عالم به غصب باشد و چه جاهل

 و اگر قائل به امتناع شديم و جانب نهي را مقدّم كرديم عبادت باطل است چه مکلف عالم به غصب باشد و چه جاهل. مثلاً در صورتي كه عموم لا تغصب شمولي باشد و عموم صلّ بدلي باشد در اين صورت عموم شمولي مقدم مي شود.

فرمايش محقق نائيني ره

 محقق نائيني ره برخلاف مشهور بنابر قول جواز، بين عالم و جاهل به غصب تفصیل داده است و در صورت علم، قائل به بطلان عبادت شده است.

توضيح مطلب

 عبادت را به سه نحو مي توان انجام داد:

امر اصلي امر ترتّبي ملاك

بررسی صورت اول

 حال درمورد امر اصلي مي گوئيم، امر اصلي وجود ندارد زیرا:

کلام در کبری

 مشهور تكليف به غير مقدور را جائز نمي داند و عقل تكليف به آن را قبيح مي داند ولي محقق نائيني ره مي گويد نفس امر و نهي و تكليف و خطاب، اعتبار قدرت مكلف را مي كند، و دليلش اين است كه« إفعل» براي جعل داعي و محرّك مخاطب و مكلف به سوي عمل است، و جعل داعي به امر غير مقدور عقلاً قبيح است. پس اوامر شرعي روي حصص مقدوره مي رود. و افراد غير مقدور از تحت امر خارج هستند. اين كبراي بحث است.

اما كلام در صغري

 نماز در خانه غصبي فاعل فعل قبيح است كه شرعاً حرام است پس صلاة مقارن با غصب غير مقدور شرعي است و غير مقدور شرعي مانند غير مقدور عقلي است پس امر به آن ندارد.

 به عبارت دیگر عبادت نياز به حسن فعلي و حسن فاعلي دارد و در ما نحن فيه حسن فاعلي وجود ندارد و لذا عبادت باطل مي شود. چون فرض ما در علم فاعل به غصب است.

بررسی صورت دوم

 بنابر امر ترتّبي شارع مي گويد لا تغصب فاذا غصبت فاقم الصلاة

 با اينكه خود ايشان قائل به ترتّب است، امر ترتّبي در اينجا را قبول ندارد چون لازمه اش يكي از دو تالي فاسد است:

طلب حاصل جمع بين ضدين

توضيح مطلب

 كسي كه غصب مي كند از دو حال خارج نيست زيرا غصب او يا در ضمن فعل صلاة است يا در ضمن فعل ديگري مثل اكل و شرب و غيره است، اگر مشغول به غير صلاة باشد، امر به صلاة او مستلزم ضدين است و اگر مشغول به صلاة باشد مستلزم حاصل است.

بررسی صورت سوم

 ملاك عبادت كه مي خواهد شخص به آن تقرب حاصل كند در كنارش قبح فاعلي است و قبح فاعلي سرايت به فعل مي كند و آن را از حسن مي اندازد.

 به عبارت ديگر در ملاك عبادت حسن فعلي و فاعلي لازم است و در اينجا حسن فاعلي نيست.

اشكال

 ما قبول نداريم كه خطاب شارع بايد به امر مقدور باشد و سيأتي الكلام عنه.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo