< فهرست دروس

درس خارج اصول آیت الله خلخالی

90/07/03

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع بحث : مرجحات باب اجتماع امر و نهی

تنبیه دوم از تنبیهات اجتماع امر و نهی

 عرض کردیم بحث اجتماع امر و نهی به دو قسمت رئیسی تقسیم می شود 1‌ـ قول به جواز، 2ـ قول به امتناع

 بنابر جواز بحث وارد باب تزاحم و مشکل در مرحله امتثال است که در اینجا به مرجحات عقلی رجوع می شود.

 اما بنابر امتناع، بابش، باب تعارض در احکام است زیرا مشکل در مرحله جعل خواهد بود.

 در اینجا مرجحاتی برای تقدیم نهی بر امر ذکر شده است که فهرست آنها در جلسه قبل گفته شد.

مرجح اول: تقدیم اطلاق شمولی بر اطلاق بدلی

 این قاعده کأنّ قاعده مسلمی است و عرض کردیم در مواردی به آن تمسک شده است.

 بررسی جریان این قاعده را در دو مرحله می بایست پی بگیریم: 1ـ بحث صغروی، چرا نهی اطلاقش شمولی و امر اطلاقش بدلی است؟ 2ـ بحث کبروی،‌ چرا اطلاق شمولی بر اطلاق بدلی مقدم است؟

اما بحث صغروی:

 اطلاق در امر بدلی است به این بیان که امر رفته روی طبیعت و طبیعت به یک فرد اتیان می شود سرّ مطلب آن است که مولا که می گوید اسقنی ماء سؤال می کنیم که آیا می تواند ثبوتاً تمام افراد آب را اراده کند؟ پاسخ این است که قطعاً خیر؛ چون تکلیف به غیر مقدور می شود آیا افراد خاصی را اراده کرده است؟ باز به اقتضای اطلاق می گوییم خیر؛ بنابراین مقدمات حکمت در اینجا جواب می دهد چون مولا تقیید که نکرد،‌ همه را هم که نمی شود، امر کند نتیجه بدلیت خواهد بود.

  و اما اطلاق نهی، شمولی است زیرا در نهی هم اگر چه حکم به طبیعت تعلق گرفته است اما باز می گوئیم حتما باید شمولیت اراده شود چون اگر بدلیت را اراده کند تحصیل حاصل خواهد بود.و افراد خاصی را هم به مقدمات حکمت و اطلاق اراده نکرده است.

و اما بحث کبروی:

 مسأله دارای دو قول است: 1- مرحوم نائینی به تبع شیخ انصاری قائل به تقدیم اطلاق شمولی بر بدلی است، 2- سیدنا الاستاد به تبع صاحب کفایه می فرماید که ما دلیلی بر تقدم نداریم بلکه هر دو اطلاق تساقط می کند. ر.ک: اجودالتقریرات، ج 1.

گفتار مرحوم نائینی ره در وجوه تقدم

وجه اول:

 اگر اطلاق بدلی بخواهد بر اطلاق شمولی مقدم شود مستلزم تخصیص در اطلاق شمولی است که محذور دارد.

بیان مطلب: مثلاً‌ مولا می گوید «اکرم عالما» ، «لا تکرم فاسقاً »؛ حال در فردی که عالم فاسق است اگر بخواهیم به امر عمل کنیم مستلزم این است که نهی را به غیر عالم تخصیص بزنیم به خلاف عکس که اگر نهی مقدم شود مستلزم تخصیص در امر نیست.

نقد:

اولاً: تخصیص خوردن دارای محذور نیست به دیگر عبارت تقدیم یکی از دو دلیل متعارض وارد در باب الفاظ می شود و در آنجا گفته شده که الحق مع اقوی الظهورین. حال در اینجا می گوییم که ظهور اطلاق شمولی اقوی است و لذا مقدم می شود.

ثانیاً: در طرف اطلاق بدلی نیز یک اطلاق شمولی نهفته است به دلالت التزامی و به عبارت دیگر در اطلاق بدلی دو دلالت است: 1- دلالت مطابقی بر الزام به صورت اطلاق بدلی 2- دلالت التزامی بر ترخیص به صورت اطلاق شمولی.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo