< فهرست دروس

درس خارج اصول آیت الله خلخالی

90/07/27

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع بحث : مفاهیم
 
 تعریف مفهوم و منطوق در لغت
 واژه مفهوم و منطوق در لغت معناي عامي دارد، مفهوم يعني كلّ ما يفهم سواء كان من اللفظ او من غير اللفظ مثل اشارات و حركات و دقّات قلب (ضربان قلب) و دقایق عمر و غیره:
 تك تك ساعت چه گويد گوشدار گويدت بيدار باش ای هوشيار
 و منطوق از نطق به معناي تلفظ و تكلم مي آيد كه خودش انواع متفاوت دارد.
 تعريف مفهوم و منطوق در اصطلاح
 تعاريف زيادي گفته شده است ولي بهترين تعريف از صاحب كفايه است:
 خلاصه حرف ایشان این است که مفهوم، قضیه سالبه ای است که در کنار قضیه موجبه یا سالبه دیگری مطرح می شود.
 عبارت ایشان از این قرار است:
 «أن المفهوم كما يظهر من موارد إطلاقه هو عبارة عن حكم إنشائي أو إخباري تستتبعه خصوصية المعنى الذي أريد من اللفظ بتلك الخصوصية و لو بقرينة الحكمة و كان يلزمه لذلك وافقه في الإيجاب و السلب أو خالفه (مفهوم موافق و مخالف) فمفهوم إن جاءك زيد فأكرمه مثلا لو قيل به قضية شرطية سالبة بشرطها و جزائها لازمة للقضية الشرطية التي تكون معنى القضية اللفظية و تكون لها خصوصية بتلك الخصوصية كانت مستلزمة لها فصح أن يقال (إن المفهوم إنما هو حكم غير مذكور لا أنه حكم لغير مذكور) كما فسر به‌. كفايةالأصول،ص193 »
 
 چند نکته:
 الف)دو ركن اساسي براي مفهوم عبارت است از:
  1. شرط بايد به صورت علت تامه منحصره باشد و چيز ديگري نتواند جانشين آن شود.
  2. جزاء بايد به صورت طبيعي كلي باشد.
 ب) معناي حجيت مفهوم
 حجيت مفهوم به معناي وجود مفهوم و عدم آن است و الّا معنا ندارد كه بگوئيم مفهوم دارد ولي حجت نيست يا هست.
 ج) ثمره بحث مفهوم
 اگر مولا بگوید اذا بلغ الماء قدر کرّ لاینجسه شیء مفهوم این جمله این است که اذا لم یبلغ قدر کر ینجسه شیء طبق این مفهوم باید گفت آب قلیل به واسطه ملاقات با نجاسات، نجس می شود؛ حال اگر ما روایاتی داشتیم که می گفت آب قلیل منفعل به نجاسات نمی شود در اینجا باب معارضه پیش می آید و اما اگر برای جمله یاد شده مفهوم قائل نشویم دیگر بحث معارضه مطرح نمی شود.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo