< فهرست دروس

درس خارج اصول آیت الله خلخالی

90/07/30

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع بحث : مفاهیم
 
 مفهوم در اصطلاح
 مفهوم، مدلول التزامي منطوق و جمله را مي گويند، البته مدلول التزامي خاصي است نه به معناي منطقي آن، بلكه مدلول التزامي كه تابع خصوصيات لفظ است.
 ضابطه کلی در مفهوم
 سه خصوصيت در جمله بايد رعايت شود تا مفهوم داشته باشد:
  1. ارتباط بين شرط و جزاء لزومي باشد نه اتفاقي؛
  2. ارتباط بين شرط و جزاء به صورت عليت به صورت لمّ باشد كه در اين صورت از عدم علت، عدم معلول را مي فهميم نه عکس این که از عدم معلول،‌ عدم علت را کشف کنیم که از آن به برهان انّی تعبیر می شود؛‌ چون عدم معلول ممکن است به خاطر وجود مانع باشد نه عدم علت.
  3. شرط بايد علت منحصره جزاء باشد.
 اين سه مطلب، قانون كلي در مفهوم گیری از هر قیدی است اعم از شرط ، وصف و لقب و ...
 مفهوم شرط
 فرمایش شيخ انصاريره و محقق نائينيره
 اولین بحثی که در مفهوم شرط است اینکه آیا اساساً‌ مفهوم شرط داریم یا خیر؟ کسی که این بحث را مطرح کرده است مرحوم شیخ ره و به تبع ایشان مرحوم نائینی ره است؛ این دو بزرگوار می فرمایند: در جمل شرطیه مثل ان جاءک زید فاکرمه شرط باید به ماده برگردد نه به هیئت؛ چون هیئت معنايش حرفي است و معنای حرفی قابل تقیید نیست و لذا مفهوم شرط نداريم و قيد را بايد به ماده زد كه در نتيجه در مفهوم وصف داخل مي شود.
 نقد استادره
 آيت الله خوئيره اين مبنا را قبول ندارد و مي فرمايد معناي حرف كلي است و لذا تقييد مي خورد.
 تطبيق شرايط مفهوم در مفهوم شرط
 باید ببینیم ضابطه ای که در مفهوم گفتیم آیا در جمل شرطیه پیاده می شود یا خیر؟
 اما خصوصيت اول در جمله شرطيه موجود است زيرا ارتباط لزومی بین دو طرف، متبادر از جمله شرطیه است.
 ولي خصوصيت دوم كه حتماً شرط علت جزاء باشد در جمله شرطيه رعايت نمي شود زيرا گاهي اوقات شرط معلول جزاء است.
 و خصوصيت سوم به طريق اولويت در جمله شرطيه موجود نيست.
 طبق اين مطالب مفهوم شرط نداريم ولي ايشان از طريق اعتبار و ابراز مطلب را حل مي كند.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo