< فهرست دروس

درس خارج اصول آیت الله خلخالی

90/08/03

بسم الله الرحمن الرحیم

  موضوع بحث : تداخل اسباب و مسببات
 
 مقتضاي قاعده اولي
 عرض كرديم مقتضاي قاعده اولي در اسباب عدم تداخل است زيرا هر سببي جدا از سبب ديگر اقتضاء دارد و قاعده اولي در مسببات نيز عدم تداخل است زيرا هر تكليفي علت امتثال خودش است.
 نكته اول
 حال اگر كسي شك كند در تداخل و عدم تداخل در اسباب و مسببات،‌ مقتضاي اصل عملي چيست؟
 مقتضاي اصل عملي
 در ناحيه اسباب: اگر دو سبب براي شيئي باشد مثل اينكه جنابت علت غسل است و مسّ ميت هم علت غسل است؛ در اينجا در يك غسل به جهت يك سبب يقين دارد اما شك مي كند كه آيا غسل ديگري به جهت سبب ديگر واجب است بر او يا نه اصل برائت است.
 و اما در ناحيه مسببات: بر فرض اينكه دو سبب و دو تكليف داريم شك مي كنيم پس از اتيان مسبب در مرتبه اول آيا تكليف از او ساقط مي شود يا نه؟ در اينجا اصل اشتغال جاري است و لذا عدم تداخل نتيجه گرفته مي شود. زيرا يقين به اشتغال ذمه به دو تكليف بود و لذا با شك در سقوط بايد احتياط كرد.
 نكته دوم
 تأثير اسباب در مسببات چهار قسم است:
  1. تأثير حقيقي
  2. تأثير حكمي
  3. تأثير تأكيدي
  4. تأثير ترخيصي
 تأثير حقيقي: مثل اينكه دو سبب مثل جنابت و مسّ ميت، تأثير حقيقي در دو حكم جداي از هم دارد.
 تأثير حكمي: در اينجا اگر چه دو حكم جداي از هم حقيقة‌ً‌ نمي شود فرضش كرد و لكن دو حقيقت است در عالم اعتبار؛ مثل اينكه شخصي دو قتل نفس عمداً‌ انجام دهد كه بر عهدهء او دو حق قصاص است و لكن در حقيقت و در خارج حقيقتاً يك شخص است كه دو حق بر عهده او آمده ولي حكماً دو تا است زيرا اگر يك نفر حق قصاص را ببخشد از ديگري باقي است. در اينجا تداخل اسباب است.
 تأثير تأكيدي: اگر كسي مرتد شد حق الله به او تعلق مي گيرد حال اگر او زناي با محارم كند حق حدّ نيز بر او مي آيد. كيفيت اجتماع دو حق در اين شخص به صورت تأكيد است.
 تأثير ترخيصي: مثل اينكه لباس نجسي باران به او بخورد و سپس در آب روان بيفتد در اين صورت سبب به صورت ترخيصي است يعني اينكه سبب طهارت دومي براي شيئ پيدا شده است.
 نكته سوم
 اگر كسي عمداً افطار كند روزه اش باطل است و بر او كفاره ثابت است؛ حال بحث شده كه موضوع كفاره چيست؟
 اگر گفتيم موضوع كفاره افطار است يعني روزه دار در ماه رمضان بخورد با خوردن اول افطار تحقق پيدا مي كند و خوردن هاي بعدي اكل و شرب است و نه افطار و لذا تداخل اسباب در كفاره پيش مي آيد ولي اگر موضوع كفاره اكل و شرب باشد براي هر دفعه بايد كفاره دهد و در نتيجه اصل عدم تداخل اسباب است.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo