درس خارج اصول آیت الله خلخالی
90/08/09
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع بحث : مفهوم وصف
مفهوم وصف
اگر وصف منتفي شود، آيا دلالت بر مفهوم دارد يا نه؟ به عبارت دیگر، فاقد الوصف آيا معدوم الحكم است که در نتیجه وصف، مفهوم داشته باشد يا حكم نسبت به او ساكت است.
نكته اول
وصف بايد معتمد باشد، يعني وصف و موصوف هر دو در كلام ذكر شود مثل «اكرم عالماً عادلاً» ولي اگر به صورت غير معتمد باشد با نبود وصف ديگري موضوعي نيست كه بررسي حكم درباره آن بشود.
نكته دوم
نسبت بين وصف و موصوف از نسب اربعه به 4 صورت تصوير مي شود:
- اگر وصف و موصوف تساوي داشته باشد مثل انسان و ضاحك در«اكرم انساناً ضاحكاً» قطعاً از محل بحث خارج است زيرا با نبود وصف قطعاً موصوف هم منتفي است.
- اگر وصف اعم از موصوف باشد مثل جئني بانسان ماشٍ در اين صورت قطعاً با عدم وصف، موصوف نيز منتفي مي شود و لذا از محل بحث خارج است.
- اگر وصف اخص مطلق باشد محل بحث است مثل انسان و عالم.
- اگر وصف اخص من وجه باشد نيز محل بحث است مثل في الغنم السائمه زكاة كه بين سائمه و غتم عموم و خصوص من وجه است.
مختار در مفهوم وصف
به نظر ما مفهوم وصف ثابت نيست زيرا اثبات شيئ نفي ما عدا نمي كند و نسبت به غير خودش ساکت است و دليل مطلب وجدان است.
ناگفته نماند که به وجوهي براي اثبات مفهوم وصف استدلال شده است كه هيچ كدام معتبر نيست:
ادله ثبوت مفهوم وصف
- ذكر وصف اگر براي نفي حكم نسبت به فاقد الوصف نباشد لغويتش لازم مي آيد و لغو از مولای حکیم محال است پس معلوم می شود که وصف مفهوم دارد.
نقد
ذكر وصف فوائد و جهات ديگری غیر از مفهوم نیز دارد و فائده آن منحصر به مفهوم داشتن نیست يعني اثبات عدالت مثلاً براي اين نيست كه اكرام براي غير او نيست، بلكه ذكر وصف عادل به جهت خصوصياتي همچون ترويج عدالت و جواز تقليد و اقتداء است.
دليل دوم
تعليق الحكم علي وصف يشعر بعليته و با نبود علت حكم که معلول است نيز معدوم مي شود.
نقد
- اين اشعار است و بحث دلالت و ظهور در آن مطرح نيست.
- بر فرض كه به دلالت و ظهور باشد ولي انحصار آن معلوم نيست و ما قبلاً گفتیم که برای مفهوم گیری باید علت، تامه منحصره باشد.
دليل سوم
اصل در قيود احترازيت از قيود ديگر است.
نقد
احترازيت امري است نسبي و دلالت بر مفهوم نمی کند.
