< فهرست دروس

درس خارج اصول آیت الله خلخالی

90/12/01

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع بحث : استصحاب عدم ازلی
 
 مقدمات محقق نائینی برای منع استصحاب عدم ازلی
 مقدمه دوم: اقسام وجود
 وجود بر دو قسم است: وجود محمولي و وجود نعتي
 وجود محمولي يعني وجودي كه براي ماهيات في حد نفسه لحاظ مي شود. ماهيات جوهري و عرضي نسبت به وجود و عدم يك حالت دارد يعنی لامحاله یا موجودند و یا معدوم؛ هر دو و یا هیچکدام ممکن نیست؛ زيرا النقيضان لا يجتمعان و لا يرتفعان، از اين معنا تعبير به وجود محمولي مي شود زيرا در سؤال كه مي گوئيم هل هذه الماهية موجودة؟ موجود در محمول مي آيد. برخي از وجود محمولي به «كان تامه» نیز تعبیر می کنند.
 و اما وجود نعتي يعني «وجود شیء لشیء آخر» یعنی وجود شیء نعت و صفت برای شیء دیگر شود مثلا ً می گوییم هل هذا الشیء ابیض ام لا؟ که این وجود نعتی در مقابل عدم نعتي كه عدم وجود شیء لشیء آخر است می باشد.
 تفاوت وجود محمولي و وجود نعتي
 در وجود محمولي، وجود موضوع لازم نيست ولي در وجود نعتي بايد فرض موجود بشود تا بتوانيم وجود صفتي يا عدم صفتي را براي آن ثابت كنيم.
 به عبارت دیگر، وجود نعتي از باب ملكه و عدم ملكه است كه هر كجا موضوع باشد، نعت براي او ممكن است والّا بحث نعت در او نمي آيد به خلاف وجود محمولي كه از باب سلب و ايجاب است.
 
 مقدمه سوم
 مهمترین مقدمهی محقق نائینی ره برای اثبات مدعا همین مقدمه است:
 موضوعات در ادله احكام گاهي مركب هستند كه تعداد آنها در شرع اسلام زیاد بوده و آثار مهمی بر آنها مترتب می باشد؛ این موضوعات مرکبه بر سه قسم است:
  1. مركب از دو جوهر
  2. مركب از دو عرض
  3. مركب از جوهر و عرض
 در اين موضوعات مي خواهيم ببينيم كه اگر در جزئي شك كرديم، آيا استصحاب جايز است؟
 قسم اول
 بيّنه این است که دو نفر عادل به یک مطلبی شهادت بدهند كه براي قضا به عنوان شاهد قولشان قبول می شود؛ حال، اگر ذات دو نفر عادل به عنوان موضوع حكم باشند و شك در بقاي عدالت یکی از آن دو داشته باشيم استصحاب عدالت او را مي كنيم و موضوع كه دو نفر عادل باشد محقق مي شود.
 ولي اگر موضوع حكم، عنوان انتزاعي بيّنه باشد كه حالت سابقه نداشته است، در مورد شک، استصحاب عدالت یکی از آن دو اصل مثبت خواهد بود؛ زیرا لازمه عقلی بقاء عدالت، عنوان انتزاعی بیّنه می باشد كما صرح به المحقق النائيني ره.
 بنابراین در صورت دوم استصحاب عدم ازلی جاری نمی شود چون اصل مثبت است به خلاف صورت اول که استصحاب جاری شده و اثر می گذارد.
 قسم دوم
 جایی که موضوع حکم دو عرض باشد مثل عدالت و علم که موضوع جواز تقلید از مجتهد است. حال این دو عرض گاهی بالوجدان محرز است که حرفی در آن نیست ولی اگر در یکی از دو عنوان شک کردیم آیا استصحاب عدم ازلی جاری می شود؟

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo