موضوع بحث : فحص از مخصّص

 

 تتمه بحث گذشته

 بحث ملاقی ماء استنجاء به صورت مفصّل در عروه در كتاب المياه انواع غسالات آمده است. و ما نيز در كتاب فقه الشيعه ج2 آن را به طور مبسوط بحث کردیم و مختار ما نيز اين است كه: ملاقي ماء استنجاء پاك است.

 نتيجه مباحث گذشته

 در بحث دوران بين تخصيص و تخصّص تا جايي كه ممكن است بر اصل عموم باقي مي مانيم، البته اين در جايي است كه موضوع احراز شود ولي اگر موضوع احراز نشود بناء عقلا بر عمل به عموم عام باقي نيست.

 

 فحص از مخصّص

 آيا بحث از مخصّص در عمل به عام لازم است؟ و فرق فحص از مخصّص در عمل به عام با فحص از امارات در عمل به اصول عملي چيست؟

 اين مطلب در كفايه عنوان شده است و در آخر فصل سؤال دوم را مطرح كرده كه ما ابتداءً ذكر مي كنيم.

 

 تفاوت فحص در بحث عام و اصول عمليه

 مخصّصات براي عام مانند مانع براي مقتضي است مثلاً اگر مولا بگويد اكرم العلماء ظهور عام في نفسه بالوضع ثابت است و اين ظهور حجت است و مقتضي براي عمل است ولي مخصّص مانع آن است.

 ولي در اصول عمليه بحث در دو مقام است: اصول عقليه و شرعيه

 برائت عقلي، مقوّم آن قبح عقاب بلابيان است اگر از ناحيه شارع لحاظ كنيم و اینکه عدم استحقاق عقاب عدم بيان مي خواهد اگر از ناحيه عبد لحاظ كنيم، در هر صورت قوام برائت عقلي به عدم بيان است. پس فحص از عدم امارات و ادله، مقوم برائت عقلی است.

 در برائت شرعیه، موضوع «ما لا يعلمون» است كه به صورت مطلق آمده است ولي قطعاً تخصيص به فحص خورده است.

 

 حدیث اخلاقی

 عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنْ سُلَيْمَانَ الْجَعْفَرِيِّ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا عَنْ أَبِيهِ ع قَالَ رَفَعَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص قَوْمٌ فِي بَعْضِ غَزَوَاتِهِ فَقَالَ مَنِ الْقَوْمُ فَقَالُوا مُؤْمِنُونَ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ وَ مَا بَلَغَ مِنْ إِيمَانِكُمْ قَالُوا الصَّبْرُ عِنْدَ الْبَلَاءِ وَ الشُّكْرُ عِنْدَ الرَّخَاءِ وَ الرِّضَا بِالْقَضَاءِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص حُلَمَاءُ عُلَمَاءُ كَادُوا مِنَ الْفِقْهِ أَنْ يَكُونُوا أَنْبِيَاءَ إِنْ كُنْتُمْ كَمَا تَصِفُونَ فَلَا تَبْنُوا مَا لَا تَسْكُنُونَ وَ لَا تَجْمَعُوا مَا لَا تَأْكُلُونَ وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ. الكافي ج 2 ص 47

 

 

 می گوید: در بعضی از جنگها یک عده ای را آوردند پیش پیغمبر؛ حضرت فرمودند: من القوم؟ این سوال و جواب خیلی مهم است لذا دقت کنید؛ عرض کردند: مومنون؛ حضرت فرمودند این ایمان شما چه اثر و فائده ای برای شما دارد؟ گفتند: اول صبر در بلاها؛ صبر در بلاء کار آسانی نیست و معلوم می شود که انسان صابر به خدا نزدیک است چون جز یاد خدا به انسان در بلاها آرامش و صبر نمی دهد؛ دوم شکر در خوشی و هنگام بدست آمدن نعمتی؛ سوم رضا به قضاء؛ حضرت فرمودند شماها عجب مطلب دان و عالم هستید؛ شما اینقدر بالا هستید که کادو من الفقه أن یکونوا أنبیاء؛ پیغمبر در اینجا فقه را توسعه می دهد و آن را محدود به علم فقه و اصول نمی دانند. بعد می فرماید اگر اینطور هستید که توصیف کردید پس 1- نسازید چیزی که در او زندگی نمی کنید؛ این جمله معنایش چیست؟ یک معنای ظاهری دارد که یعنی به اندازه نیازتان خانه بسازید و یک معنای مجازی دقیق دارد یعنی در فکرتان چیزهایی نیاورید که نمی توانید آن را به آخر برسانید. 2- جمع نکنید اموالی را که خودتان نمی خورید و باقی می ماند برای دیگران در حالی که شما باید سؤال و جوابش را بدهید؛ 3- تقوا داشته باشید نسبت به خدائی که به او باز می گردید.