< فهرست دروس

درس خارج اصول آیت الله خلخالی

91/02/02

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع بحث : خطابات شفاهی (ثمره بحث)
 
 صاحب کفایه قدس سره در خطابات شفاهی دو ثمره بیان می‌کند:
 1. اگر عمومیت خطابات شفاهی نسبت به غائبین و معدومین را بپذیریم، این خطابات به مانند حاضرین و مشافهین، در مورد غائبین و معدومین نیز حجت خواهد بود.
 نقد ثمره
 مرحوم آخوند قدس سره در نقد این ثمره می‌فرماید:
 اگر فرض کردیم که خطابات مختص به مشافهین است باز هم می‌توان همان خطابات را برای غائبین و معدومین ثابت کرد چرا که حجیت خطابات مختص به مقصودین بالافهام نیست بلکه شامل غیر مقصودین بالافهام نیز می‌شود و در حق آنها هم حجت است.
 [و بر طبق همین مطلب است که در ابواب وصیت، اقاریر، اوقاف و... اگر شخصی وصیت نامه یا وقف‌نامه‌ای بنویسد و مخاطب را شخص خاصی قرار دهد، اگر شخص دیگر هم از مضمون آن مطلع گشت، در حق او هم حجت خواهد بود گرچه مقصود بالافهام موصی یا واقف در آن نوشتار نبوده است].
 و اگر اختصاص حجیت ظواهر به مقصودین بالافهام را هم بپذیریم، باز هم نمی‌توان خطابات را مختص به مشافهین دانست بلکه اگر چه خطابات شامل آنها نشود ولکن تا روز قیامت بر مردم حجت خواهد بود، همان طور که روایاتی مثل اخبار علاجیه و حدیث ثقلین و... بر این مطلب دلالت دارند و از آنها به خوبی می‌توان عمومیت حکم را فهمید.
 عبارت ایشان در مقام چنین است:
 ربما قیل: انه یظهر لعموم الخطابات الشفاهیۀ للمعدومین ثمرتان:
 الأولی: حجیۀ ظهور خطابات الکتاب لهم کالمشافهین.
 وفیه: أنه مبنی علی اختصاص حجیۀ الظواهر بالمقصودین بالافهام و قد حقق عدم الاختصاص بهم ولو سلم فاختصاص المشافهین بکونهم مقصودین بذلک ممنوع بل الظاهر أن الناس کلهم إلی یوم القیامۀ یکونون کذلک و إن لم یعتمهم الخطاب کما یؤمن الیه غیر واحد من الأخبار.
 2. تمسک به اطلاق خطابات قرآنی:
 مثال: در آیه شریفه آمده است: «یا أیها الذین آمنوا إذا نودی للصلاۀ من یوم الجمعۀ فاسعوا الی ذکر الله و ذرو البیع...» در این جا اگر قائل به عمومیت خطابات نسبت به غائبین و معدومین شدیم؛ اگر ما شک کردیم که سعی برای نماز جمعه بر ما که جزء مشافهین نیستیم، واجب است یا خیر، می‌توان در این جا أخذ به اطلاق آیه نمود و وجوب را اثبات کرد زیرا اگر اوصافی که حاضرین و مشافهین دارند(مثل حضور امام علیه السلام) دخالت در حکم داشت، بر مولا لازم بود که حکم را مقید به آنها می‌کرد ولکن حکم را مطلق بیان نموده، در نتیجه می‌توان از آن عمومیت را فهمید؛ اما اگر قائل به اختصاص خطاب به مشافهین شدیم، چون اجماع بر اشتراک احکام داریم و اجماع هم دلیل لبی است باید به قدر متیقن آن که اتحاد در صنف است اکتفا کرد.
 
 تفاوت دو ثمره
 تفاوت ثمره دوم با ثمره اول در این است که ثمره دوم بیانگر اطلاق الحجیۀ است به خلاف ثمره اول که نفس حجیت را بیان می‌کند و روشن است که اطلاق الحجیۀ مرتبه‌اش بعد از اثبات نفس حجیت است.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo