موضوع: علم اجمالي ( وجه تقديم مظنون بر موهوم)

  بررسي ديدگاه مرحوم نائيني

 بحث به سخن مرحوم شیخ انصاری و سید شیرازی قدس الله نفسهما رسید در دوران بین مظنون و محتمل به اینکه اگر اماره ای قائم شد در موارد علم اجمالی مثلا اماره بر وجوب نماز تمام اقامه شود که مظنون میشود و در مقابل مظنون، نماز قصر محتمل است که موهوم میباشد و فرموده اند مظنون بر موهوم مقدم میشود، درباره چرائی تقدیم مظنون بر موهوم بحث شده است ؟

 مرحوم نائینی میفرماید: چون مظنون، مقطوع الاعتبار است ولی موهوم محتمل الاعتبار است، داعی در مظنون، قطعی است و در موهوم، احتمالی است و آنچه که قطع به اعتبارش داریم مقدم است بر آنچه كه احتمال اعتبارش را میدهیم. و ایندو بزرگوار در مصداق بایکدیگر اختلاف دارند به اینکه مرحوم شیخ مقطوع الاعتبار را نماز تمام میداند ولی مرحوم شیرازی نماز قصر میداند.

 نقد:

 اولا: این كه مظنون بر محتمل مقدم باشد، معلوم نیست مورد قبول آنها باشد.

 وثانیا: تقدم مقطوع الاعتبار بر موهوم الاعتبار ، شأنی است نه زمانی . اگر چنانچه مؤدّای ظن مقطوع الاعتبار است ، بين تقدم و يا تاخر آن بر محتمل تفاوتي نيست و از طرف ديگر نيز در محتمل الاعتبار حكم تاخر و تقدم، مساوی است و به عبارت روشن تقدم وتاخر شانی است نه زمانی چرا که مدعی هستید در صورت قطع به امر مولا، امتثالش مقدم است بر امتثال به داعي احتمال امر.

 بنابراین، این توجیه استحسانی بیش نیست .

 احتياط در صورت ظن انسدادي

 اگر دوران بین امرین بود و علم اجمالی به وجوب يكي از آندو، در صورت نبود قطع و يا ظن خاص مساله به ظن انسدادی منتهی میشود که در اینصورت آیا احتیاط جایز است یا خیر؟

 در صورت حصول علم و يا ظن ، احتياط را جايز دانستيم اما در صورت عدم آن، تکلیف چیست؟ آیا قائل به کشف شویم یا حکومت؟ که در صورت اول باید حکم را کشف نمود ودر صورت دوم، احتیاط جايز است.

 با توجه به اینکه علم اجمالی به احکام داریم تمام احکام برای ما منجز است و باید امتثال شود! که اگر قائل شدیم به عدم مشروعیت آن و یا عدم وجوب احتیاط به جهت عسر و حرج، امتثال قطعی باید نمود و به عقل مراجعه میشود و عقل از میان محتملات و مظنونات و موهومات ، مظنونات را مقدم ميدارد، چون شارع مظنونات را حجت کرده پس به آن باید عمل نمود، چرا که بعد از قطع و ظن اعتباری، به ظن مطلق و بر اساس مودای آن، باید عمل شود و احتیاط راهی ندارد و اگر قائل شدیم به اینکه عقل در اینجا درکی ندارد باید احتیاط نماید و طرفین را اتیان نماید.