< فهرست دروس

درس خارج اصول آیت الله خلخالی

95/07/03

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع : خاتمة فی شرائط جریان الاصول

در بحث هایی ما در این باره انجام دادیم و کلام ما رسید در اموری که بحث مقداری از آنها انجام شد امر اول در این بود که ما در بحث از حکم شرعی چه مقدار سعی کنیم؟ آیا به مقداری که علم پیدا شود که حکم شرعی است یا نیست؟ و یا اینکه مطمئن بشویم و یا ظن هم عیبی ندارد؟

در پاسخ گفته شد که همان حد وسط بهتر است یعنی اطمینان کافی است و اطمینان یک حجت است متعارف در عرف و شارع هم آن را امضاء کرده است زیرا اگر بخواهیم قطع پیدا کنیم مستلزم عسر و جرح و انسداد باب اجتهاد می شود و این ممکن نیست و ظن هم لایغنی عن الحق شیئاً[1] .

امر دوم : وجوب فحص طریقی است به سوی کشف واقع یا وجوب نفس است.

مختار ما وجوب تعلم طریقی است بخاطر آیه فاسئلوا[2] و روایات که تعلم بخاطر این است که به واقع برسیم و حکم خدا را امتثال کنیم.

و اما اینکه وجوب تعلم وجوب نفسی باشد کما اینکه آخوند می فرمود این یک انسداد قهری تعبدی است که هیچ دلیل ندارد ابداً.

امر سوم : آیا وجوب تعلم اختصاص دارد به آن مواردی که علم عادی دارد به اینکه آن مبتلا بشویم.

مثلاً شکوک صلوة که چیزی متعارفی است که انسان شک می کند در رکعات و یا اینکه مورد احتمال را هم می گیرد مثلاً فرض کنیم احکامی که درباره حج است احتمال دارد که من مستطیع بشوم آیا آنها را باید یاد بگیرم.

در پاسخ به این سوال در جواب داده شده است.

قول اول : قول مشهور بل مستالم علیه این است کفایت مجرد احتمال ابتلاء در وجوب تعلم این قول مشهور در اشکال بر آن شده است.

1- ادله استصحاب موارد گذشته را می گیرد یعنی لا تنقض الیقین بالشک[3] یعنی صبح یقین داشت این لیوان پاک است و این یقین گذشته را به شکی (که بعد از آن می آید که این آب در لیوان پاک، نجاستی بر او عارض شد یا نه) استصحاب کن متیقن را (طهارة) و آن را بیاور تا زمان شک پس لابد در استصحاب تقدم زمان متیقنی بر مشکوک بنابراین بخواهیم بگوئیم ادله استصحاب آینده را می گیرد آن را شامل نمی شود من خواهم ابتلاء پیدا کنم به مسئله خمس و یا حج و این ادله استصحاب شامل آن نمی شود.

جواب این اشکال

بله همینطور است که شما می گوئید ولکن ادله استصحاب عام است هم گذشته را و هم آینده (هم یقین دیروز و شک دیروز و یقین فردا و شک فردا)

اشکال دوم بر استصحاب را مرحوم نائینی اعلی ا... مقامه می فرماید

که مستصحب یا باید اثر شرعی و موضوع ذی اثر باشد مثلاً این شیء واجب بود نمی دانم الان واجب یا نه؟

استصحاب می کنیم و یا اینکه فلانی نماز می خوانده است حال نمی دانم الان نماز می خواند یا نه؟

استصحاب می کنم نماز می خواند.

و اما مجرد اینکه احتمال بدهد در آینده من ابتلا پیدا می کنم به احکامی که الان مبتلا نیستم استصحاب جاری نیست زیرا حکم عقلی است معنای اینکه در آینده مبتلا می شوم یعنی چه؟ یعنی عقل می گوید مواظب باشد اگر به شی گرفتار شدی نکند خلاف آن را بکنی و در اینجا شارع نمی تواند در حکم عقلی تصرفی داشته باشد.

درباره جواب به فرمایش مرحوم نائینی سیدنا الاستاد جواب می دهد یک جواب مفصل است که موکول می شود بر بحث استصحاب که استصحاب که استصحاب در موارد علم طریقی می آید که این اشکال دیگر وارد نیست.

جواب دومی سیدنا الاستاد جواب ممتازی است

شما که می گوئید می خواهیم امور استقبالی را استصحاب کنیم غیر از وجوب و حرمت است معنایش چیست؟ معنایش این است که آزاد باشید و دنبال فحص نروید این بر خلاف آیه کریمه و روایات داله بر وجوب تعلم است سوال کنید از اهل ذکر اگر نمی دانید یعنی سوال کنید تا بدانید و عمل کنید و شما می گویید من استصحاب می کنم عدم ابتلاء را یعنی بخوابید[4] .


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo